Dialegd: Schbaimarisch

Die Kognitive Dissonanz määnd inde Sozialpsischologie s'uugude Gfiehl, womma widdaschbrischlisches im Kopp hodd. De B'griff gehd uffde Leon Festinger zurigg, wu inde 1950zischa Joa die Theorie der Kognitiven Dissonanz endwiggeld unn 1957 vaeffendlischd hodd.[1] Dod'noch werren änzelni Wahnehmunge, Daade, Infoamazione, B'dirfniss, Vamudunge, Määnunge etc. als kognitive Elemend b'zaischnd, wuraus unsa G'deschdniss wead. Wonn jedz so Elemend im Widdaschbruch middenond schdejen, donn kummds zuäm uugude Gfiehl unn s'erzaischd ä innari Schpannung, wu die Laid widda loswerre wolln. Des alles hoddma saidem in Experimend g'zaischd.[2] De Schiela Elliot Aronson hodd des donn waidaendwiggeld unn empirisch unnamauwad.

De Fuggs unn die Trauwe: De Fuggs will die siesse Trauwe hawwe, konnse awwa nedd krische. Des bleede Gfiehl leesda indema sisch saachd, dass die Trauwe eh saua sinn.

Glääni Gschischd Schaffe

Inde 1950zischa Joa hodd ä Marian Keech aus Salt Lake City, wu aischendlisch Dorothy Martin keese hodd, gsachd, dasse Nochrischde vunde Außaiadische „Sananda“ vum Bloned „Clarion“ embfonge dud. Des hodd donn viel Laid og'zoche unn so hoddse ä Seggd in Wisconsin umsisch scharre kenne, wuäre g'klabd hawwen. Donn hoddse broffezaid, dass ä großi Fluud kumme unn alle Laid aussade Glaiwische vunde Seggd deede ded. Die Glaiwische vunde Seggd awwa, dedn in flieschende Unnatasse g'redd werre. Dodruffhie hawwen viele Glaiwische alles veschengd, sinn zude Marian Kech gonge unn hawwen uffde Weldunnagong g'waded. Onnare, wu nedd so glaiwisch gwesd sinn unn nedd alles vaschengd hawwen, hawwen donn bai sisch d'hääm uffs End vunde Weld g'waad unn doad g'bede. Die Fluud isch donn nedd kumme unn die Marian Keech hodd donn zude Glaiwische g'mend, dasses nomol guud gonge isch wail so viele Glaiwische g'bede kabd hawwen.

De Leon Festinger, wu middm Stanley Schachter unnem Henry W. Riecken zum Schoi in die Seggd oig'drede sinn, hawwen des Gscheje aus negschda Näh oag'guggd unn uff Grund vun dem Gscheje donn die Theorie vunde kognitiven Dissonanz endwiggeld. Insbondare hawwense beobachd wie die Seggdemiddglieda, wu alles vaschengd kabd hawwen, midde Dissonanz umgonge sinn, wu sisch ausde Eawadung unnem Ausblaiwe vum brofezaide Weldunnagong eagewwe hodd. Noch ausse sinnse de Lächalischkaid praisgewwe g'wesd, weswesche se noch inne noch schdärga oagfonge hädden zu klawe. Des ischn efache Weesch g'wesd des Gfiehl los zu werre, so dabbisch zu soi. Inde Folsch hawwense donn a konsegwend vasuchd onnare Laid zu iwwazaische unn zu b'kehre. Nochde Theorie hodds zwee Meschlischkaide gewwe midde Dissonanz umzugeje, erschdens soi Meenung zu ännare unn zu agzebdiere, dasse was felisch bleedes g'machd kabd hawwen odda zweddens die Meenung vunde onnare Laid zu ännare, alla zu missioiere unn so zu due, als ob alle onnare bleed sinn, dasse des nedd seje dun.[3] Onaschda die Glaiwische, wu noch nedd so gons im Dunschdgrais vunde Seggdefirarin uffgonge sinn unn nedd alles vaschengd kabd hawwen. Die hawwen sisch eja midde kognitive Dissonanz ausänonna sedze unn sache kenne, dass des dabisch g'wesd isch unn hawwen sisch donn a eja vunde Seggdefirarin abwende kenne.

Theorie Schaffe

Fadie Theorie schbielen bloß die kognitive Elemend ä Roll, wu inna inhaldlische B'ziejung zuänonna schdejen. Die Grundlach fadie Theorie sinn die Ohnohme

  • S'Voahondesoi vunna Dissonanz wead als uog'nehmi Schbannung emfunne, wuän Drugg uff die Laid ausiewe dud, dennse widda loswerre wolln.
  • Die Schdärg vun dem Drugg vunde Dissonanz bschdimmd die Schdärg middema des bleede Gfiehl widda loswerre will.
  • Die Dissonanz vun zwee kognitive Elemend konn nedd greßa soi alsde Uffwond, wuma brauchd, des oam wenigschde widdaschdonsfähigschde kognitive Elemend zu ännare.

Des heesd, baina kognitive Dissonanz wead imma des kognitive Elemend vaännad, wus om efagschde geje unn dodmid om wenigschde Enagie unn Zaid brauch dud. Des heesd a, dass Laid imma vasuche werren innen „konsonante“, alla innen als og'nehm empfunnene Zuschdond midd sisch selwa zu kumme. Die Laid guggn dod'noch agdiv fa „konsonante“ unn vamaiden agdiv „dissonante“ Elemend (Seeking-and-Avoiding-Hypothese). Des fiad zum Baischbiel zuna selegdive Wahnehmung vun Infoamzione unn dod'zu, ämol g'droffene Endschaidunge, Määnunge etc. efach baizupalde unn zu reschdfeadische, was zum Baischbiel zum Bschdedischungsfehla fiad. Alle Infoamzione, wu im Widdaschbruch zude aischene Sischd schdejen, werren abg'weaded odda soga g'laischnd unn alle Infoamzione, wu die aischene Sischd schdidzen werren uff- unn iwwab'weaded.

Nochde Theorie konns easchd zuna Ännarung vum Vahalde odda vunde Määnung kumme, wonn des fa jemond de g'ringschde Uffwond isch des Gfiehl vunde Dissonanz loszuwerre. Dod'bai schbielen zum Baischbiel a die aischene Toleranz unn die Sischd, wu jemond vun sisch selwa hodd, a wischdischi Roll, wie schdaag ä Dissonanz iwwahaubd vun wem gschbiad wead.

Festinger hodd viea Owendungsg'bied vadie Dissonanztheorie g'nond, woruff sischn Großdeel vunde emprische Forschung b'zied.

  • Dissonanz voa unn noch Endschaidunge (pre-/post decisional dissonance);
  • Dissonanz nochm Vahalde, wu im Widdaschbruch zu soine Oischdellunge schdehd (forced compliance Paradigma);
  • Dissonanz unn selegdive Suuch noch Infoamazione (selective exposure);
  • Dissonanz unn soziale Unnaschdizung (social support);

S'Uffleese vun kognitiver Dissonanz um widda innen oag'nehme Gfielszuschdond zu kumme ischn wischdisches Elemend vum psischologische Egoismus.

Aldanadive Theorieje Schaffe

Die Dissonanztheorie isch die populärschd Theorie ausde Grubb vunde Konsistenztheorieje. Onnare Theorieje sinn die

Drodzdäm s'eahewlische Unnaschied unn ä empirische Wariazionsbraide gewwe dud basieren die Theorieje all ufde glaische Ohnohme.

Hinnagrund Schaffe

Ä kognitive Dissonanz koann zum Baischbiel uffdreede womma ä Endschaidung g'droffe hodd,

  • drodzdäm die Aldanadive a schää sinn;
  • wu sisch dod'noch als falsch rausschdelle dud;
  • wuma donn fa sisch odda onnare bleed doschdeje dud;
  • irschndwie uumoralisch isch;

odda womma

  • mergd, dass die Sach, wuma ogfonge hodd, oschdrengenda isch als g'dengd;
  • große Oschdrengunge uffsisch g'numme hodd unn donn feschdhschdelle muss, dasses nix g'brochd hodd;
  • sisch gesche soi Iwwazaischunge vahalde hodd, ohne dasses dod'zu irschend än guude Grund gewwe ded.

Um soi Gfiehl unn domid a sisch selwa widda in Oiklong zu bringe, nemmen die Laid maischdens än immense Uffwond uff sisch unn schdeggen do uuglawlisch viel Zaid unn Enagie noi. Je schdärga des dabische Gfiehl isch, umso schdärge isch a de Widdaschbruch zu dem wiema sisch selwa seje dud unn umso mea wead ins b'saidische vun denne widdaschbrischlische Elemd gschdeggd. Wonn jemond ä schdaagi Dissonanz hodd unnse b'kämbfe dud, konn des a in seldene Fäll zu änna Ännarung vunde Oischdellung odda Iwwazaischung fiere.[7] Umgongschbrochlisch reddma zum Baischbiel a vun painlische Momend.

Indaresaond isch a noch, dass de Grad vunde gfiehlde Dissonanz dod'vu abhänge dud, wasfa ä Bild ma vun sisch selwa hodd. Laid, wu määnen, dasse gons bsondas klewwa sinn, hawwen mea Broblem midd gfiehlde Dissonanze, wuse krischen wonnse sisch zum Baischbiel dabbisch vahalde hawwen, als Laid, wu e kä große Schdigg uff sisch gewwe dun. Di sachen donn eja „A des isch jo glaa gwesed, dass des widda mia bassiad isch“.[8]

Ä kognitive Dissonanz konn a keabalische Auswiagunge hawwe unn sisch zum Baischbiel als "schleschd druff soi", Priefungsongschd odda Schischdanhaid zaische[9] odda a zum Baischbiel, dassma (voa änna Priefung) nemme schlofe konn, alla ä sog'nondes Self-handicapping, wuma sisch schunmol die Schdää selwa inde Weesch leesche dud.[10][11]

Schdradegije unn Meschanisme Schaffe

Die Meschlischkaide um soä Gfiehl widda loszuwerre sinn zum Baisschbiel, dassma soi Iwwazaischung ännad, sodasse zum Vahalde bassen odda ma ännad soi Vahalde, sodasses zude Iwwazaischung bassd. Odda s'werren Reschdfedischunge erfunne, warum des jedz ausnahmswais rischdisch gwesd isch.[12] Inde Reschel wead awwa des g'ännad, was oam efagschde gehd. Nochm Leon Festinger hodds drai Aade wie die Laid ä kognitive Dissonanz ufflesen.[13]

  • Uffnemme vun naije „konsonante Kognitionen“, alla ebbes wu im Oiglang middem schdeje dud;
  • Vamindere vunde „dissonante Kognitionen“, des heesd Ignoriere, Vadränge odda Vagesse, alla nemme dro deng'ge;
  • Easedze vunde „dissonante Kognitionen“, alla baides owwe zuglaisch;

S'wead zum Baisbiel

  • g'laischnd dasses iwwahaubd ä Broblem (gewwe) hodd odda gewwe ded (zum Baisbiel bagadelisiere „des isch alles halb so schlimm“);
  • g'laischnd dass ebbes iwwahaubd bassiad isch (zum Baischbiel Holocaust Laischna);
  • ä Eaklärung g'baschdeld, wumidma donn bessa leewe konn (zum Baisbiel wonn Laid uugeredsch gwesd sinn „des hodda/hoddse schun vadient“ odda „do ischa/ischse jo selwa schuld“);
  • Earinnerungsvafälschunge odda ä äsaidische B'tonung vun Aschbegd[14] (zum Baisbiel sejen Laid inna Schaidung Eainnerunge on G'moinsomkaide bloss noch schleschd „isch wes a nedd was isch on dem/dea mol gfunne hab“);

Duasch so Reschdferdischunge wead des uuag'nehme Gfiehl zumindeschd faän Momend varingad odda soga dauwahafd uffgelesd. Seldn kummds dazu, dass jemond sachd „do hawisch was falsch g'machd“ unn sisch donn selwa ännare konn.

Womma ebbes schun abseje konn, wie zum Baischbiel a Briefung, wuma ableesche muss, donn leeschen sisch Laid schunmol gean vorab ä Ausredd zureschd.[15][16] Doann kennense im nochhinoi zum Baischbiel saache "hawischs doch (glaisch) gsachd/g'wissd". Laida konn so ä Ausredd, wuma sisch schunmol fa alle Fäll zureschdlesche dud als Selbschdeafillende Brofezaijung wirge unn des Vasache odda de poinlische Aachebligg grad easchd heabaifiere. Doann schbrischdma a vunem „Self-handicapping“, des hesd do dudma sisch donn die Schdää selwa inde Wesch lesche. Midd so äm Self-handicapping reschdfeadischen sisch Laid a schunmol gescheniwwa onnare inna Aad vunnem Impression-Management.

Oawendunge Schaffe

Maageding Schaffe

Kognitive Dissonanz hodds a im Maageding unn baim Vakaafe, bsondas baim Vadrieb vun Konsumgieda. S'Ziel isch do de Laid ä guudes Gfiehl fa ä Broduggd zu gewwe. Ma vasuchd s'guude vum Brodugd zu b'toone un zu vaschdärge. Unn ma nudzd a die Tasach, dass Laid Informazione selegdiv wahrnemmen, a baina Kaufendschaidung. Des konn donn nochm Kauf zu kognitive Dissonanzen fiere womma die Unnaschied siehd zwische dem dem was des Brodugd tasäschlisch fa äm bringe dud unnde Eawadung was äm gsachd worre isch wasses bringe sold. Des fiad donn noch Kaaf zuna Umbewerdung vunäm Brodugd um des bleede Gfiehl vunde Dissonanz wieda loszuwerre.[17] Baisbiel: „Moi naijes Audo hodd doch noch mea Voaziesch, als ischma g'dengd kabd hab.“[17]

Kognitive Dissonanzen, wu im Maageding uffdräde kennen:

  • Vahalde unn Oischdellunge kennen als widdaschrischlisch empfunne werre
  • Oischdellunge gescheniwwa vaschiedene Objegd awwa glaische Sachvahald kennen als widaschrischlisch empfunne werre
  • Vaschiene Kognitionen kennen als widaschrischlisch empfunne werre
  • Kognition unn G'fiehl kennen als widaschrischlisch empfunne werre

Auswirgunge Schaffe

Kognitive Dissonanzen nochm Kaaf kennen dod'zu fiahre, dassma

  • de Kaaf beraire dud.
  • sisch naije Informazione iwwas g'kaafde Brodugd bsorsche dud.
  • Naije Informazione iwwa onnare ähnlische Brodugd bsorsche dud.

S'kummd umso eja zu Kognitive Dissonanzen je

  • wischdischa em die Endschaidung isch
  • ähnlischa die onnare Brodugd sinn
  • daijara s'Brodugd isch
  • schdärga de Kaaf vun soim bisherische Kaafvahlade abwaische dud
  • wennischa ma aischendlisch iwwa des Brodugd wees
  • dringlischa ma sisch endschaide muss
  • absehbara die Auswirgunge sinn

Vakaafsteschnigge Schaffe

Zwee b'konde Teschnigge sinn

Low-Ball-Teschnigg
wu zueaschd ä ginschdisches Oag'bod gmachd wead unn doann schbäde die zusedzlische Koschde d'zu kummen. Die maischde Kaifa willischen donn drodsdem oi, domidse ned gesche ihr aische schun g'droffene Endschaidung hondle missen.
Foot-in-the-door-Teschnigg
Nochm Kaaf werren bassende zusädzlische Addigl og'bode, wu donn vunde maischde Kunde a g'kaafd werren, um ä konsischdendes Vahalde midde voaherisch Endschaidunge zu kaafe zu zaische.

Pädagogigg Schaffe

Innäm Experimend mid Voaschulkinna innem Raum midd Schbielsache hoddmase uffgfoadad die Schbielsache zu nenne, wuse om libschde mid schbiele dedn. Donn hodmasn vabode mid genau de liebschde Schbielsache zu schbiele unn hodd de Raum valosse unn die Kinn alä midde Schbielsache zurigg'g'losse. Dod'bai sinn unnaschiedlische Schdrofe og'drohd worre. Die Kinna hawwen sisch do ons Vabod kalde. Oschliesend hoddma die Konna widda gfrochd, was fase des libschde Schbielzaisch isch. Fa die Kinna, wuma middna hadde Schdrof g'drohd kabf hodd, isch des vabodene libschde Schbielzaisch imma och glaisch addragdiv g'bliwwe. Die onnare Kinna, wuma middna nedd so hadde Schdrof g'drohd kabd hodd, hawwen des libschde Schbielzaisch ganemme so addragdiv gfunne.

Die Theorie vunde Kognitive Dissonanz eaglärd des dod'mid, dass die Kinna midde hadde Schdrof ihr Vahalde nedd middem libschde Schbielzaisch zu schbiele ausraischend duasch de oissare Oifluss vundem Vabot modiviad g'wesd isch. Die Kinna midde milde Schdrof hawwen awwa des nedd kabd unn hawwen, um des Gfiehl uffzulesse zu heere obwohlse aischendlisch schbiele wolln, baide gleene oag'drohde Schdrof noch ä Bgrindung finne misse. Die hawwen donn ihr Oischdellung zum libschde Schbielzaisch g'ännad.[18] Des hood donn a noch Woche nochm Experimend oakalde (Freedman, 1965).

Im Joa 1962 hodds onde Yale Universided ofd brudale Polizaioisedz gesche Schdudende gewwe, wu geschede Vietnamkriesch brodeschdiad hawwen. De Sozialpsischolog Arthur R. Cohen hodde Schdudende donn Geld oag'bode, wonnse oang'gaschiade Schdellungsnoahme fa die Polizaioisedz schraiwen. Oaschliessend sinn die Schdudende, wus wenigdsche Geld krischd hawwen oam posidivschde zudene brudale Polizaioisedz oigschdelld g'wesd.[19]

Des hesd, s'Ufflese vunna kognitive Dissonanz duasch Selbschdiwwzaischung odda Selbschiwwaredung konn dauwahafde Ännarunge inde Oischdellunge unn im Vahalde b'wirge. Unn des konn duasch oisere Oifliss wie B'lohnung odda Schdrof b'wirg werre. Je gleena die B'lohnung odda Schdroff, desdo wiagsoma isches ums Vahalde vun jemondem daujahafd ännare zu kenne. Große B'lohnung odda Schdroff fiaren bloss zu kurzfrischdische Ännarunge im Vahalde.[20]

Baischbiel Schaffe

Guggschd a uff Isch hab reschd, a wonn isch falsch lisch

Bischa Schaffe

  • Leon Festinger: Theorie der Kognitiven Dissonanz. Huber Verlag Bern, 2012 (ISBN 978-3-456-85148-8), unveränderter Nachdruck der Ausgabe von 1978 (ISBN 3-456-80444-X, Verlag Hans Huber, herausgegeben von Martin Irle).
  • Carol Tavris, Elliot Aronson: Ich habe recht, auch wenn ich mich irre: Warum wir fragwürdige Überzeugungen, schlechte Entscheidungen und verletzendes Handeln rechtfertigen. Riemann Verlag 2010. ISBN 3-570-50116-7
  • Leon Festinger, Henry W. Riecken, S. Schachter: When Prophecy Fails. A social and psychological study of a group that predicted the destruction of the world. Minneapolis: University of Minnesota Press 1956.
  • Leon Festinger: A Theory of Cognitive Dissonance. Stanford, CA: Stanford University Press 1957
  • Jürgen Beckmann: Kognitive Dissonanz – eine handlungstheoretische Perspektive. Springer-Verlag, Berlin 1984, ISBN 3-540-13772-6
  • Michael Gregorius: Psychologie: Zusammenfassung. Attributionstheorie, Kognitive Dissonanz, Sozialkognitive Lerntheorie. 20. Juli 1999, S. 13–19, Online.
  • Andreas Püttmann: Kognitive Dissonanz. Über unsere verderbliche Neigung, die Kenntnisnahme von Wirklichkeiten zu verweigern. Die politische Meinung, Nr. 480 · November 2009, S. 1–3, Online
  • Warum wir uns die Welt schönreden: Wie kognitive Dissonanz unser Leben bestimmt. In: Sandra Maxeiner, Hedda Rühle: Dr. Psych’s Psychopathologie, Klinische Psychologie und Psychotherapie. Jerry-Media-Verlag, Zollikon 2014, Band 1: ISBN 978-3-9523672-0-9 und Band 2: ISBN 978-3-9523672-1-6, Online.

Vawais Schaffe

  1. Leon Festinger: Theorie der Kognitiven Dissonanz. Huber Verlag Bern, 2012 (ISBN 978-3-456-85148-8), unveränderter Nachdruck der Ausgabe von 1978 (ISBN 3-456-80444-X), Verlag Hans Huber
  2. E. R. Smith, D. M. Mackie: Social Psychology. Psychology Press, 2. Auflage 2000, ISBN 0-86377-587-X, S. 299
  3. Aronsons Schilderung von Festingers Entdeckung (engl.)
  4. Fritz Heider: The Psychology of Interpersonal Relations. Psychology Press; 1 edition (December 1, 1982). ISBN-13 978-0898592825, pages 332
  5. Charles E. Osgoo, George J. Suci, Percy Tannenbaum: The Measurement of Meaning. Psychology Press; 1 edition (September 1, 1967). ISBN-13 978-0252745393, pages 360
  6. Daryl Bem: Beliefs, Attitudes, and Human Affairs. Brooks Cole Publishing; 1970. ISBN-13 978-0818589065, pages 114
  7. E. Aronson, T. D. Wilson, R. M. Akert: Sozialpsychologie. Pearson Studium. 6. Auflage 2008. ISBN 978-3-8273-7359-5, S. 163 ff
  8. Carol Tavris, Elliot Aronson: Mistakes Were Made (But Not by Me): Why We Justify Foolish Beliefs, Bad Decisions, and Hurtful Acts. Mariner Books, 2015 (ISBN 978-3-456-85148-8), Revised, New edition edition (October 20, 2015) (ISBN-13: 978-0544574786), 400 pages
  9. E. Aronson, T. D. Wilson, R. M. Akert: Sozialpsychologie. Pearson Studium. 6. Auflage 2008. ISBN 978-3-8273-7359-5, S. 155
  10. A. H. Baumgardner et al. (1985): Claiming mood as a self-handicap. Personality and Social Psychology Bulletin, 11, S. 349–357
  11. J. Greenberg et al. (1984): The role of extrinsic incentives in the use of test anxiety as an anticipatory attributional defense: Playing it cool when the stakes are high. Journal of Personality and Social Psychology, 47, S. 1136–1145
  12. E. Aronson, T. D. Wilson, R. M. Akert: Sozialpsychologie. Pearson Studium. 6. Auflage 2008. ISBN 978-3-8273-7359-5, S. 164
  13. P. Fischer et al.: Sozialpsychologie für Bachelor. DOI 10.1007/978-3-642-30272-5_2, Springer-Verlag, Berlin / Heidelberg 2013; Textauszug [1]
  14. C. M. Steele (1988): The psychology of self-affirmation: Sustaining the integrity of the self. In: L. Berkowitz (Hg.): Advances in experimental social psychology, Vol. 21, S. 261–302
  15. R. M. Arkin, K. C. Oleson (1998): Self-Handicapping. In: J. M. Darley, J. Cooper (Hgs.) Attribution and social interaction: The legacy of Edward E. Jones. Washington, DC: American Psychological Association, S. 313–341
  16. E. E. Jones, S. Berglas (1978). Control of attributions about the self through self-handicapping strategies: The appeal of alcohol and the role of underachievement. Personality and Social Psychology Bulletin, 4, S. 200–206
  17. 17,0 17,1 Sekundärquelle zu Leon Festinger, S. 7
  18. E. Aronson, J. M. Carlsmith: Effect of severity of threat in the devaluation of forbidden behavior. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66, S. 584–588
  19. Arthur R. Cohen (1962): An experiment on small rewards for discrepant compliance and attitude change. In: Brehm und Cohen (Hgs.) Explorations in cognitive dissonance, New York: Wiley, S. 73–78
  20. E. Aronson, T. D. Wilson, R. M. Akert: Sozialpsychologie. Pearson Studium. 6. Auflage 2008. ISBN 978-3-8273-7359-5, S. 173 ff.