Ludwik Lejzer Zamenhof

Ludwik Lejzer Zamenhof (Ludwik Łazarz Zamenhof) * 15. Dezember 1859 in Białystok; † 14. April 1917 in Warschau) isch en polnischa Årearzd un Filoloog gewessd un håd di internazional Schbrooch Esperanto äfunne.

Lewe

Zamenhof isch am 15. Dezember 1859 (nooch'em gregoriånische Kalenna) in dä polnische Stadt Białystok (wu sellemols zum Russische Reich g'heerd hod) uff di Weld 'kumme. In derre Stadt hawwe Pole, Weißrusse, e på Daitsche un fo' allem Judde g'wuund, wu Yiddisch g'schbroche hawwe. Em Zamenhof sei Vadda isch Atheist gewessd un hod än Åschluss ån Weschdairopa g'suchd, seller isch å beiere jidische Aufklärungsbewegung dabei gewessd. Dä Vadda hod als Frånzeesisch- un Daitschlehrer g'schaffd un isch å Zensor gewessd. Weil'er in'ere Stadt mid sou viele Schbrooche groußworre isch, hodda viele Schbrooche g'lernd (dä Vadda hod Russisch g'schwädzt, di Mudda Yiddisch; uff dä Schossee hodda Polnisch g'lernd, in d' Schuul å noch Englisch, Latein un Griechisch), hod awwa g'meijgd, dass'es ned gånz äfach isch. Di Laid hawwe siisch jo net vaschdonne, un hawwe Vorurteile g'hadde. 1887 hodda Klara Silbernik g'haiad (selli hodda als Student in zionistische Kreise 'troffe), un hod drei Kinner g'hadde (Adam, Sofia un Lidia). De Zamenhof isch lång net raisch g'wesst, um di Jahrhundertwende hoddas dånn bis zu sei'm Tod 1917 werdschafdlisch als Arzt g'schaffd.

Esperanto

De Zamenhof hos sich schun frii fä Fremdsprachen interessiert, un hod sisch e Schbrooch g'winschd, wu alli Laid laischd länne kenne. Nochdem'a lång rumbrowiad hod, hodd'a 1885 än easchde Entwurf vum Esperanto easchdemol uff Russisch faeffendlischd. Easchdemol hoddas Lingvo Internacia (Internationali Schbrooch) nenne duun, un hod å des Pseudonym Doktoro Esperanto g'hadde, wu uff Esperanto Sella wu Hoffe dud heeßd. Schbeijda isch des da Nåm vun de gånze Schbrooch worre. Schbejda hoddas dånn hiibrocht, ä Zeitung (La Esperantisto) nausz'bringe, laischd isch's awwer net g'wessd weil zu derre Zeit gråd 's Volapük ä ånnari Schbrooch wu international hod sei wolle g'scheitert isch. Um 1900 hod's dånn Esperanto-Grubbe bis zum Äschde Weltkrieg iwwerål 'gewwe, de Zamenhof isch nimme' veratwortlich g'wessd.