Braibäjsch is e Stadt im Ourewald mid rund 7.500 Euwuhner uf ere Fläsch vun 31 km² un ghert zum Ourewaldkreis in Hesse. Braibäjsch liggt im nerdlische Hinnare Ourewald. Da geologische Unnergrund bescheht ganz aus Bundsåndschdåå.

Wappe Daitschlandkard
Wappe vun de Stadt Braibäjsch
Breuberg
Daitschlandkard, Position vun de Stadt Braibäjsch vorghowe
49.8189583333339.0179861111111186Koordinaten: 49° 49′ N, 9° 1′ O
Basisdate
Dialekt: Rhåifränggisch
Hääptvariant: Sidhessisch
Rechionalvariant: Ourewällerisch
Bunnesland: Hesse
Regierungsbezirk: Damstadt
Krääs: Ourewaldkreis
Heche: 186 m ü. NHN
Fleche: 30,8 km²
Aiwohner: 7413 (31.12.2016).
Bevelkerungsdicht: 241 Eiwohner je km²
Boschtläätzahl: 64747
Voawahle: 06163 (Sambåch), 06165
Kfz-Kennzääche: ERB
Gmäändschlüssel: 064370Vorlage:Infobox Verwaltungseinheit in Deutschland/Wartung/Fehler in Gemeindeschlüssel
Stadtgliderig: 5 Stadtdeile
Adress vun de
Stadtvawaltung:
Ernst-Ludwig-Straße 2–4
Websait: www.breuberg.de
Berjameischder: Jörg Springer (SPD)
Laach vun de Stadt Braibäjsch im Ourewaldkreis
Kard
Kard

Geografie Schaffe

Braibäjsch beschdeht aus folgende Orde: Hååscht, Neistadt, Raa-Braaremisch (Braaremisch un Raawisch), Sambåch un Wald-Amorbåch. Di Verwaldung hoggt in Sambåch.

Di Orde Sambåch, Neistadt, Raa-Braaremisch un Hååscht ligge im Dal vun da Mimling, in derre Reihefolg vun owwe flußabwärds. Wald-Amorbåch liggt nerdlich devuu im Dal vun da Amorbach, wu in di Mimling fließd. Di Mimling fließd in de Main. Di Gemaagung geht vun 137 m im Mimlingdal bis uff 306 m Häih nuff.

Gschischt Schaffe

Im Johr 1858 sin di zwee Gemeinde Raawisch un Braaremisch zur Gemeinde Raa-Braaremisch zammegschlosse worre. 1970 is selle Gemeinde zur Stadt Neistadt kumme. Di Orde vum heidische Stadtgebiet hot ma im Zug vun da Gemeindereform in Hesse 1971 zammegschlosse un der Stadt de Nåme Braibäjsch gewwe, noch da Burg Braibäjsch.

Euwuhnerendwigglung Schaffe

Johr 1970 1980 2016
Oiwuhner[1] 6.519 6.655 7.413

Bolidig Schaffe

Magischdrad un Stadtverordnedeversåmmlung Schaffe

Da Magischdrad beschdeht derzeit aus nain Midglieder: em Berjermeischder un acht ehreåmdlische Stadträd (6 SPD, 2 Braibärjer Wählergemeinschaft un 1 Bindnis 90/Di Griene).

Di Stadtverordnedeversåmmlung is mit da Kommunalwahl am 6. Mätz 2016 gewählt worre un hot folgende Sitzverdeilung: 16 Sitz SPD (51 %), 11 Sitz Braibärjer Wählergemeinschaft (35,7 %), 3 Sitz Bindnis 90/Di Griene (10,2 %), 1 Sitz CDU (6,8 %).

Auslännerbeirot Schaffe

Dursch di Induschdrie hot Braibäjsch de hegschde Auslännerådeil in da Umgewung. Doher hot di Stadt 1993 en Auslännerbeirot oigsetzt, zur Verdredung vun de Intresse. Di ehreåmdlische Midglieder vum Auslännerbeirot werre all fimpf Johr gewählt. Momentan (seit 2015) beschdeht der Auslännerbeirot aus siwwe Sitz.

Wabbe, Fåhn un Banner Schaffe

Di Blasonierung vum Wabbe laudet: „Schild vum-ne uffgerischdede silwerne Schwert mid goldenem Griff gschbalde, (heraldisch) reschts in Bloo e silwerne, golden bebutzde Ros, lings in Rod en silwerner Stern mid sechs Zagge.“ Seit 1975 derf di Stadt des Wabbe draare.

Des Schwert steht fä di Maajgdgerischdsbaakeit vun da ehemolische Stadt Neistadt, di Ros stammt aus-em Wabbe vum Haus Wertheim, da Stern aus sellem vum Haus Erbåch.

Di Fåhn träscht di Faawe Rod-Weiß-Bloo un s Wabbe. Da Banner zeigt s Wabbe in da owwer Hälft.

Pattnaschafde Schaffe

Neistadt is in da Veroinischung „Neistadt in Eiropa“ Midglied. Do hawwe sisch 37 Städte un Gemeinde zammegschlosse, wu all de Nåme Neistadt hawwe, in Deitschlånd, Eschdreisch, Ungan, Tscheschie, Pole, da Slowakei un de Niederlande.

Wärdschaft Schaffe

Newa da Induschdrie (siehe unner Neistadt un Sambåch) is aa da Tourismus mid 55.770 Iwwernachdunge (2008) vun groußer Bedeidung fä Raa-Braaremisch.

Dialegd Schaffe

In de Orde vun Braibäjsch sescht ma fest, gestern, bist un Kerb. Dodemit weist sisch di Zugherischkeit vum Dialegd zum Sidhessische aus. Im sidlische Ourewald sescht ma dageje fescht, geschdern, bisch un Kerwe. Des sin tibische Kennzeische vum Kurpälzische, in des des Sidhessische im Ourewald ganz allmählisch vun Ord zu Ord fließend iwwergeht.

Di Orde vun Braibäjsch Schaffe

Hååscht Schaffe

 
Hååscht
 

Hååscht liggt im Mimlingdal, korz bevor di Mimling nordestlisch davuu iwwer di bayrisch Grenz fließt. Hååscht ist landwertschafdlisch gebrägt. Newa Aggerbau un Viehzucht hot-s grouße Abbelblåndasche. Da Deidsche Alweveroi (Segzion Dammstadt-Stargeburg) hot imne alde Buntsandschdååbruch nerdlisch vum Ord en Kledderschdeig oigerischt.

Zu Hååscht ghert da Weiler Rouschebåch, sidlisch daluffwärds, ewefalls an da Mimling Rischdung Raa-Braaremisch. Rouschebåch hot wahschoints der Adelsfamilie von Rosenbach, wu in da Herrschafd Braibäjsch Bsidzdimer ghat hot, de Nåme gewwe.

Hååscht is um 800 rum s erschdemol als Heimstat erwähnt worre.

Di Hååschter Kerb werd Ende Auguscht gfeiert.

Neistadt Schaffe

 
Neistadt (Majgdblatz)
 
 
Burg Braibäjsch

Neistadt liggt zu Fiß vun da Burg Braibäjsch im Mimlingdal. Es hot di Form vumne gschlossene Dorf mimne regelmäßische Grundriß un eme hischdorische Stadtkern. Ugfähr zwee Driddel vun da Gemaagung sin Wald.

Neistadt is 1113 unnerm Nåme Nuenstat s erschdemol erwähnt worre. Der Ort is ugfähr gleischzeidisch mid da Burg Braibäjsch entschdanne un waa di Siedlung vun de Handwerger un Burgmanne vun da Burg. 1378 hot da Kaiser Karl IV. di Stadtreschde verliehe. 1480 is di Käjsch erbaut worre. zwische 1686 un 1749 hot ma se erweidert un inne ausgemolt. 1979/80 isch se inne, 1983 auße renoviert worre.

In Neistadt hot di Konservefawwerig Odenwald-Früchte GmbH ihrn Sitz. Derre ihr Dradizion reischt bis 1915 zurigg.

Uffem Burgberg iwwer Neistadt steht seid em 12. Jahunnad di Burg Braibäjsch. Des is äni vun de am beschde erhaldene Burgålare in da weide Umgewung. Uff da Burg is des Braibäjsch-Museum unnergebrocht, wu Gejeschdänd aus da Gschischt, em Handwerg un da Volkskunde ausgschdellt sin. Ewefalls uf da Burg hot da Braibäjsch-Bund soin Sitz, wu sisch mid da Gschischt vum Ourewald befaßt. Sehenswert is in Neistadt aa da Majgdblatz mid bedaidende Fachwerghaiser wie em Roureschdäner Haus vun 1569 un eme neigodische Brunne.

Di Neustädter Kerb is Åfang Auguscht.

Raa-Braaremisch Schaffe

 
Raa-Braaremisch
 

Wu di Däler vun da Braarebach un da Raabach ins Mimlingdal minde, ligge di zwee Derfer, wu noch denne Bäsch ihrn Nåme hawwe: Braaremisch un Raawisch. Seid 1858 sin se zu äner Gemeinde zammegschlosse.

Raa-Braaremisch is Bioenergiedorf worre. Alle Haushalde im Ord, mid 900 Euwuhner, un zwee Schule mid 1200 Schiler midsamt Turnhall un Hallebad werre uf da Basis vun Biomass mid Energie versorgd.

Am erschde Sebdemberwocheend is Kerb in Raa-Braaremisch.

Braaremisch Schaffe

Braaremisch erscheint im Johr 1314 s erschdemol, unnerm Nåme Breydenbach. S hot di Form vumne gschlossene Dorf.

Raawisch Schaffe

Raawisch is schun im Johr 798 im Zammehang mid-are Schenggung ans Klouschder Lorsch in are Urkund erwähnt worre, unnerm Nåme Reginbach. Zwische 1348 un 1614 sin di Schreibweise Reybach, Reubach, Reibach, Raubach, Reippach un Raybach iwwerliffert. Raawisch is e offenes Dorf mimne uregelmäßische Grundriß.

Di evangelisch Käjsch vun Raawisch is en schlischder frihromånischer Bau mimne åigezorene reschdeggische Chor. Im Chor sin Fresge vun 1498 erhalde, wu als durschlaafender Fries di Gschischt vum Jesus zeije. Di Käjsch is äne vun de äldschde im Ourewald un waa urschbringlisch em heilische Badelemäus geweiht. 1987 isch se renoviert worre.

Sambåch Schaffe

 
Sambåch
 

Sambåch is der greschde Ord in Braibäjsch. Sambåch is 1320 als Sampach s erschdemol erwähnt worre.

Sambåch hot in da Mimlingnidarung e groußes Gewerwegebied mit zwee Gummifawerigge. Seid 1903 sin Fahrradreife hergschdellt worre un heit sins Audoreife. Nochdemm sisch in de 1960er Johr grouße Reifeherschdeller wie Pirelli, Metzeler un Trelleborg ågsiedeld hawwe, hot ma zahlreische Gaschdaaweider, vor allem aus da Tirkei oigschdellt.

An da Schdell vun da haidische evangelische Käjsch is e middelalderlische Wehrkäjsch gschdanne, wu 1320 erwähnt worre is. 1445 hot ma an da selwe Stell e godische Käjsch gebaud un 1786-89 widder e neie, di heidische barogge. Da Turm ausem Middelalder is noch erhalde.

Sambåch feiert soi Kerb am ledschte Wocheend im Sebdember.

Wald-Amorbåch Schaffe

 
Wald-Amorbåch
 

Wald-Amorbåch is der klännsche un abgelejendschde Stadtdeil un liggt im Dal vun da Amorbach (wie in grouße Deile vum Ourewald iwwlisch mid -bach im Nåme vum Gewässer un mid -båch im Ordsnåme).

Zum erschdemol erwähnt worre is der Ord im Johr 1286 im Zammehhang mim-ne Ridder vun Amerbach. Vun 1391 bis 1829 hot s Wischt-Amerbach bzw. -Amorbach gheiße. S werd vermut, daß der Nåme vun da Bach vum middelhochdeitsche Amer, Summerdinggel, kummt[2]. Der Ord liggt vun Wisse un Wälder umgewwe. 57% vun da Fläsch sin Wald.

Im hischdorische Bakkes (Gemeindebackhaus) werd bis heit noch Brout gebagge. Am ledschde Wocheend im Auguscht feiert Wald-Amorbåch soi Zeltkerb.

Euwuhnerendwigglung Schaffe

Johr 1633 1829 1939 1950 1967 ca. 2018
Oiwuhner[3] 53 290 292 411 384 560


Im Netz Schaffe

  Commons: Braibäjsch – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie

Einzlnochweis Schaffe

  1. 1970 un 1980: Hischdoarisches Ortslexikon Hesse
  2. Südhessisches Flurnamenbuch, Lemma Amerbach
  3. Låndesgschischdlisches Informaziunssyschdem Hesse; 2018: www.wald-amorbach.de