Unnaschied vunde Gschischde vun "Europa"

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Ora Unu (Dischbediere | Baidräsch)
Ora Unu (Dischbediere | Baidräsch)
Keine Bearbeitungszusammenfassung
Zail 1:
[[Datei:Europe (orthographic projection).svg|thumb|Do siehschd Oiropa uff de Weldkadd]]
[[Datei:Europe satellite orthographic.jpg|thumb|Sadälliddäbild vun Oiropa]]
 
'''Europa''' is e eurasischer [[Kondinend|Subkondinend]], wo im abendländische Denke trotzdem als mo als [[Kondinend]] bezeichnet werd. Des is im Weschde kuldurell un hisdorisch verankert. Europa hat e Fläch vun 10,5 Mio. km² un is domit no [[Auschdralie]] de zwettklenscht Kondinend. Mit ugfähr 680 Mio. Leit, wo do leebe, hats aber mehr Inwohner wie Auschdralie, Nord- oder [[Südameriga]].
Europa grenzt im Side ans [[Middelmeer]], im Weschde an de [[Atlandig]], im Norde an die [[Arktis]] un die Grenz im Oschde is net ganz feschdgeleet, do gebbts als Diskussione, aber meischdens werre es Gebirch Ural mim gleichnamiche Fluss Ural, es [[Kaspisches Meer|Kaspische Meer]] un de [[Kaukasus]] als nadeerlich Grenz zu [[Asie]] genumm.
 
Europa besteht heit polidisch aus 46 souveräne [[Schdaade]].
 
== Geographie ==
[[Datei:Europe satellite orthographic.jpg|thumb|Sadälliddäbild vun Oiropa]]
Oiropa grenzt im Siede ans [[Middelmeer]], welles de Kondinend vun [[Afriga]] drenne dudd. Im Weschdeis de [[Atlandig]], weller an die Iberische Halbinsel, Frongraisch, die bridische Inseln unn Island grenze dudd. Im Norde grenzd an de Arktische Ozeån. Die Grenz Im Oschde is des Gebärg unn de Fluss Ural, Im Siedoschde is mer sisch nedd ainisch, ob de Fluss Manytsch als Grenz diene soll odda es Kaukasus-Gebärg. Vum Asiadische Dääl vun de Tirgai werd Airopa dorsch de Bosporus gedrennd, die Schdadtt Istanbul do is die eenzisch, wu uff zwee Kondinende lieche dudd.
 
Oiropa werd außa vum Middlmeea im Siede, welles midd de Schdrooß vun Gibraldar ä Vabinnung zum Adlåndigg hot, aa vun de Nordsee zwische Großbridannie im Weschde unn Dänemark im Oschde, Daitschlond unn Niedalonde im Siede unn die Norwegisch See im Norde dorschflosse. De Ärmelkanal zwische Frongraisch unn Großbridannie schdelld ä nadierlischi Vabinnung zwischem Adlåndigg unn de Nordsee dar. Zwische Dänemark unn Norwege befind sisch de Skagerrak, zwische Dänemark unn Schwede de Kattegat. Die baide Meerenge vabinne die Nord- unn Oschdsee midenonner. Die Oschdsee ziehd sisch donn waida noch Norde unn laifd donn Rischdung Russlond im Finnische Meerbuse aus, noch Norde im Boddnische Meerbuse. Die Oschdsee drennd zudem Skandinavie vun Oschdoiropa. Siedlisch vun Oschdoiropa unn ösdlisch vun de Balkånhalbinsel liechds Schwaddse Meer, welles dorsch de Bosporus ä Vabinnung zum Middlmeer hot.
 
In Oiropa gebbds ainische Hochgebärge: die Alpe in Middloiropa schdelle mim Mont Blanc (iwwer 4.800 Meder) de heggschd Bärsch vun Oiropa. Waidere Hochgebärge sinn die Pyrenäe im Siedweschde, die Skande in Skandinavie, die Karpate uffm Balkån, de Ural im Oschde zu Asie unn je noch Grenze de Kaukasus im siedlische Russlond. Vulkåne gebbds zwische de oirasisch unn afrikanisch Bladd, z.B. de Ätna unn de Vesuv, unn am Middladlondische Graawe (v.a. Islond).
 
=== Klima ===
In Oiropa herrschd im Grooße unn Gonze en gemäßischdes Klima. Dorsch de Golfschdroom werd warmes Wassa vun de Karibik noch Oiropa dronspordierd, wudorsch die Dorschschniddstemberadur heher als in vaglaischbare Braidegrade is. Dorsch de vorherrschende Weschdwind is bis noch Pole en Maritimes Klima vabrääded, noch Oschde gehds longsom in en kondinendales iwwer, charaggdisierd dorsch hohe Temberadurschwangunge unn en geringe Niedaschlaach. En mediterranes Klima is an de siedlische Länner, bsunnersch die Middlmeerlänner unn aa an en paar wesdlische Länner, wu de Golfschdrom uffdriffd, nochwääsbar. Warmgemäßischdes Klima find mer noch in de middlere Braide vun Oiropa, im Nordoiropa herrschd en kihlgemäßischdes Klima. Gonz im Norde hots polares Klima.
 
 
== Bvelkerung ==
Europa hot mit uhgfehr 680 Millione Oiwohner noch [[Asie]] unn [[AffrikaAffriga]] die drittgrehschd Bvelgerungszahl vun alle [[Kondinend]]e unn ghert zu dichte Bsiedelte Teile vun de Erd. Die durchschnittlich Bvelkerungsdischd is 65 Einwohner/km². Am högschde is se in West-, Mittel- unn Sideuropa, in Rischdung Norde unn Oschde werd se nihdrischer.
 
=== Schbrooche ===
Zeile 15 ⟶ 24:
Mähner wie 90 Prozent vun de Oiwohner vun Europa schbresche [[indogermanische Schbrooche]]. Om waideschde verbräät sinn [[slawische Schbrooche]] in Midd-, Oschd unn Siedoschoiropa, [[germanische Schbrooche]] in Nord-, Weschd-, unn Middloiropa, [[romanische Schbrooche]] in Sied-, Weschd-, unn Siedoschoiropa. Ach Grieschisch, Albanisch, die baldische unn keldische Sprooche unn Romani sinn in Oiropa vabräädede indogermanische Schbroochgrubbe. Ä grooßi Schbroochgrubb isses Finno-Ugrische, zu dem g'here die Nadsionalschbrooche Finnisch, Esdnisch unn Ungarisch. Des zu de Turgschbrooche g'herende Tirgisch werd im Siedoschde vun de Balkånhalbinsel gebabbeld. Des uff Malta geschwädzde Maltesisch, g'herd, wie Arabisch aa, zu de semidische Schbrooche. Im Siedweschde vun Frongraisch unn Norde vun Schbanje werd baskisch gebabbeld, ä Schbrooch, wu mid kee onnere vawondt is.
 
=== Religione ===
[[Datei:Europe religion map de.png|thumb|Religione in Oropa]]
Die maischde Lait hänge de [[Chrischdedum|chrisdlische Religion]] õõ. Des liechd dodrõõ, dasses reemisch Raisch im 4. Johrhunnerd es Chrischdedum als Schdaadsreligion õõgenumme hot, brdische unn irische Missionare die Germane unn Slawe chrischdianisierd henn unn die Fronge de unnerworfene Velga ihre Religion uffgezwunge henn. Um des Johr 1000 hot en Schisma schdaddgfunne, die Kärsch hot sisch in die Kadolisch unn Orthodox gedääld. Es byzantinische Raisch hot de Orthodoxe Glaawe õõgenumme, wella aa die Kiewer Rus iwwernumme henn unn somid sinn haid viele oschdairopäische Länner orthodox. Im 15. unn 16. Johrhunnerd henn mehrere Reformadsione schdaddgfunne, dodraus sinn haubdsäschlisch die Reformiade (v.a. Schwaiz unn Niedalande) unn Luddaranan (v.a. Daitschlond unn Nordische Länner). Dorsch kaukasische Velger unn die Tatare is frieh de [[Islåm]] noch Oiropa kumme, dorsch die Osmanisch Erowwerung henn die Albaner unn Bosnier de muslimische Glaawe õõgenumme, welle zamme midd de Balkån-Tirge uffm Balkån en grooße Õõdääl am oiropäische Islam aus. Oigewannerde Araber, Tirge unn Pakistani hawwe in de ledschde Johrzehnde immer mehr en grooße Õõdail iwwernumme. Es [[Juddedum]] is dorsch die Diaspora saidem 1. Johrhunnerd in Oiropa vadrede unn hot zamme mim Chrischdedum die airopäisch Kuldur gebrägd. Dorsch Oiwannerung is de Hinduismus aa vabrääded, genauso wie de Buddhismus, wobai ledschdara aa ä hohi Õõzahl an Konverdidde hot.
 
Dorsch de sogenannde Realsozialismus is in viele Osch- unn Middloiropäische Länner die Religion bekämbfd worre. Schdarg zaischd sisch des im Oschde Daitschlond ( ner noch en Verdel Religiese) unn Dscheschie (ner noch 38% Kaddolike), aa in Ungarn (ner noch 50% Kaddolike). Im Gegesadz dozu hot sisch die Religion in Russlond schdarg erhold.
 
<onlyinclude>{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="2" style="border:1px solid {{{Rand|#oocc33}}}; background-color:{{{Hintergrund|#FFFFFF}}}; margin-bottom:0.4em; margin-left:auto; margin-right:auto; width:{{{Breite|100%}}}"