|
[[Datei:Tanstein_altdahn.jpg|rechts|150px|Blick vun Tanschdä iwwer Grafedåhn noh Altdåhn]]
[[File:Pfälzer-Leberwurst.JPG|thumb|150px|Pälzer Lewwerworscht, uffgschnidde un in em Kunschtdaam]]
Die '''Burch Grafedåhn''' leit im siedlische [[Pälzerwald]], em deitsche Däl vum [[Wasgau]], knapp 1 km eschdlich vun de Kläschdadt [[Dåhn]].
Die '''Pälzer Lewwerworschd''' is ä dradizionell in de [[Kurpalz]] un de [[Palz (Reg.Bez.)|Palz]] hergschdelldi Kochworschd aus zermahlänem [[Wutz|Schwoineflesch]], zermahläna Lewwer un zermahlänem Schbegg sowie Zwiwelle, Salz, Gewerze un Kraida, vun dännes wichdigschde de [[Marau]] is, där wu - näwwebai bemärgd - fär viel Pälzer Schbezialidäde tybisch un brächend is. Annersch als die mehrschde sunschdiche [[Lewwerworschd|Lewwerwerschd]] - un gradso wie viel hausmacher Lewwerwerschd - isse grau, wail kä Pekelsalz verwend werd.
Die Felseburch gehert zur [[Dåhner Burchegrupp]], zu der noch die Burche [[Burch Altdòhn|Altdåhn]] un [[Burch Tanschdä|Tanschdä]] zehle. Die drei Burche sin zwar net gleichzeitisch, awwer direkt newernonner uff em Berchrigge gebaut wor. E ähnlichi Form Burche zu baue is z. B. aa in de [[Vogese]] im owwere [[Elsass]] bei de drei Burche vun Hussere zu finne.
<big><big><u>Allgemaines</u></big></big>
<u><big>Geschicht</big></u>
Sie isch warm Del vun de Pälzer Variand vun de Schlachdblad, werd awwer vor allem als Straichworschd uf Brod oda Bredche gfudderd. Ibliche Zudade sin Essichgurge un schafer Senf. De Senf hilfd sehr de Schbeggadeel guud zu verdaue. Im Summer sin Radiesle ä dipischi Bailach.
Grafedåhn is 1287 vun Konrad vun Mursel gebaut wor, der Lehnsmonn vun de Bischeef vun [[Speyer]] un e Enkel vum Friedrich vun Dåhn war. Die Burch war vun Åfang å als Ganerbeburch konzipiert, also fa mehrere Besitzer, die do mit ihrem Hausschdond wohne. Schun 1288 hat's näwer Konrad Mursel noch fünf weitere Ganerbe gäb, dorunner aa die Grafe vun Sponhoim. Im Johr 1339 hat de Graf Johonn II vun Sponhoim dann vun de onnere Parteie, dorunner Wilhelm vun Winschdä (des war Konrad Mursels Schwiersòhn) sämtliche Ådäle uffkaaf un is domit de änzische Eichentiemer wor. Seitdäm hääst die Burch a "Grafedåhn". Die Burch is 1425 stärker befestischd wor...
In de Palz hods frieher en Ring Pälzer Lewwerworschd un en Ring [[Grieweworschd]] (Blutworschd) baim Medzja fer Brodzaide (Zwischemahlzaide vun Handwerga, Bauawaida oda bai Feldabaide), awwer a fers Owendesse zu Kaffee gewe.
</br>[[File:Nuvola apps xmag.png|20px]] [[ PälzerBurch LewwerworschdGrafedåhn|waidalese ...]] ▼
Ä schnelles Esse z. B. am Samschdah war die annerschwo unbekannd Vebindung vun denne zwe ach Hausmacher genannde Werschd mit Pellgardoffle ([[Gequellde mit weiße Kees|Gequellde]]) oda Broodgardoffele (Gebredelde). Die Werschd sin kald zu de warme Gardoffele gesse wor. In naierer Zaid wern die Worschdsdiggle am End vum Broodprozess med erwärmd, wie ma es bai de [[Schlachdbladd]] vun jeher kennd.
Während frieer bai hadda kerberlicher Ärwed ufm Feld, im Gade, im Wald, ufm Handwerkspladz oda baim Bau e feddi Zusammesedzung de Worschd besonders geliebd wor is, werd sie haid tendenziell mit wennicha Fedd hergschdelld. Ä iblichi Zusammesedzung in ennere guude regionale Medzjarai beschdeed z. B. aus 49% Schwoineflesch, 28% Schwoinelewwer, Schwaineschbegg, Zwiwwele, Kochsalz un Gewerze. Die echd Pälzer Lewwerworschd, drodz de grau Farb, hod also wesendlich mehr Lewweradeel als die maischde annere Leberwerschd, die ofd realisdischa „Inneraienworschd mit Spure vun Lewwer“ heße sollde. De hohe Lewwerandeel beschdeed ned bai mancher Konserv aus grooße Fleschfabrigge mitm Ufdruck „Pälzer Lewwerworschd“, so dass sich en Bligg ufs Edikedd lohnd.
<big><big><u>Schutz noch EU-Rechd: die Diskussion</u></big></big>
Beschdrewunge aus [[Rhoiland-Palz]] fer de Pfälzer Lewwerworschd bai de EU Namens- un Gebiedsschudz zu beadrache, sin uf erbidderden Prodeschd aus [[Bade-Wirddebärsch|Bade-Wirddeberch]] gschdoße, wobai insbesonerre die [[Mannem]]er Flescherinnung druf beschdanne hod, dass ach in de Kurpalz diese Lewwerworschdvariande dradizionell hergsdelld werd. Nochdem die Pälzer Flescherinnung zunächsd bschlosse hod, das Vorhawe zurückzuschdelle (wail viele Handwergsbedriewe eh nur in ihrm Umfeld verkaafe un ned bundes- oda EU-waid liefere) '''...'''
▲</br>[[File:Nuvola apps xmag.png|20px]] [[Pälzer Lewwerworschd|waidalese ...]]
<noinclude>[[Kategorie:Hauptseite:Ardiggl vum Monad|03]] </noinclude>
| 