Unnaschied vunde Gschischde vun "Pfälzerwald"

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Skipper Michael (Dischbediere | Baidräsch)
Keine Bearbeitungszusammenfassung
Keine Bearbeitungszusammenfassung
Zail 1:
[[File:Haardt Karte.png|thumb|350px|Der ''Naturpark Pfälzerwald'' mit dem eigentlichen Mittelgebirge im Zentrum]][[File:2008.05.30.094433 Aussicht Hohe Loog.jpg|thumb|Blick vunde Hoe Looch]][[File:Frankeneck.JPG|thumb]][[File:Neukastel.JPG|thumb|Naikaschdell]]
[[Image:Haardtrand.jpg|thumb|right|340px|Blick uff de Haardtrand vun de Madeburg bei Eschbach Rischdung Norde]]
Newwerm Woi is de Wald unsern Haabdidendidäd. Die gonz [[Palz|Palz]] is vull devunn – soweid wie mers Lond ned fer Wingerder braache. Orer fer Grummbeere or Dabag zu plonze.
De wichdigschde Tääl devunn is de „Pälzer Wald“, der wu ned ner de gräeschde Wald on oam Schdiggl is in de gonze Rebublig – un nadeerlisch aach de allerscheensde! – sunnern aach mid mecher wie ⅓ vum Lond de gräschde Äänzldääl vun de Palz un said 58 aach Naduurbaarg.
 
== Nome ==
's '''Haardtgebirge''' is e Middelgebirgslandschaft in de Palz un en Deel vum Pälzerwald.
 
Soi Nome hoddä in de Midd vumm Nainzeende Joohunnäd vun de Foschdlaid griehd, die wu dodemid den gonze Wald uff Sondschdää zommegfaßd hen.
's is 85 km lang un is de Oschdrand vum Pälzer Wald zwische Bockrem im Norden un Schweige im Siede. Morphologisch geseh isses en Abschnitt vun de westlisch Bruchlinje vum Owwerroigrawe.
 
== Laach ==
Weschdlich vum Haardtgebirge leid die Haardt, in der die Deitsch Woischdroos verlaaft.
 
Im Norde gehder nahdlos ins (Nord)Pälzer Berschlond iwwer, im Siede ender onde Grenz, im Oschde midde Haad – de Paarg gehd nuch weirer bis zor Woischdrooß – un im Weschde meschdern Booche vun Londschduul iwwer Waldfischbach-Burschalwe an Bärmärsens vurbai bis noo Schweix-Liieschid, wu die Grenz dorschgied. Aischndlisch gehd de Pälzerwald jo nuch viel wär‘r bis waid in die Woocheese, un im Siede3 bis ins närdlisch Elsaß, awwer do hod die Bolidig wiier‘r mol ä vun ihrne unnizze Grenze noigsezd.
De heegschde Punkt vum Haardgebirge is die 673 m hoh Kalmit bei Maikammer. Die Kalmit is aach gleichzeidisch de heegschde Punkt vum ganze Pälzer Wald.
 
== Uffdählung ==
Aus em Mittelalter stammen en Haufe Burge un Burgruine, Es bekanndeschde is es Hambacher Schloss. Es Hambacher Schloss is wegem Hambacher Feschd vun 1832 zum Freiheitssymbol worre.
 
* In de Midd laihd – Ehr wern aisch wunnern – de „middler Pälzerwald“. Des is vunde Isenach un Laudre-Däägm bis enunnee noo Bärmasens-Londau. Meerschdedääls sin des‘s Holzlond, es Gräfeschdoiner Lond un die Frongewaid.
== Weblinks ==
* Was im Norde devunn laihd, hääsd mer – do wunnerner aisch nuch meea – de „närdlische Pälzerwald“
* [http://www.martingrund.de/webcam/mobotix.htm WebCam mit Blick uff's Haardtgebirge vun Neischdadt aus]
* Un de Siede hääßd – wi känds onerschder soi – de „siedlische Pälzerwald“.
* [http://www.martingrund.de/webcam/mobotix/sat01.jpg Sadeliddekaad vum Standord vun de WebCam mit "Blickwinkel" vun de Kamera]
=== Haad ===
Dä gonze Oschdrand hääßd mer die "Haad". Sie beginnd un end midde [[Woischdrooß|Woischdroß]] im Nodde in [[Bockrem|Bockrem]] un im Siede in [[Schweische|Schweische]]. De heegschde Bärsch is die 673 m hohe [[Kalmid|Kalmid]]. Uff de Haad lije die wischdigsde Bursch un Schesser wie es [[Kloschder Limbursch|Kloschder Limbursch]], es [[Hambacha Schloß|Hambacha Schloß]] un de [[Drifels|Driefels]].
 
== Gschichd ==
[[Category:Palz]]
[[file:Buntsandsteinfelsen Heidelsburg.JPG|thumb|upright|left|Roode Bundsondstoinfelse im Wesschde vumm Pälzerwald]][[file:Napoleonsfels 8336 b.jpg|thumb|upright|Naboleonsfels bei Bruchwääler im [[Dahner Felseland|Dahner Felselond]]]]
 
Die Bärsch hen sich uffgfald, wie voa 300 Millione Jooa Ureiroba un Urafriga es ärschde mol zammegedozd sin.
[[de:Haardt (Pfälzerwald)]]
 
[[en:Haardt]]
Hunnerd Millione Jooa schbääda hod sisch de Bundsondschdoi druff abgeloachärd un do driwwä aach nuch Muschlkalk un noch so Zeisch, awwer des is faschd gonz un däa Kalk meerschdedääls fordgeweschd worn.
[[nl:Haardtgebergte]]
 
[[sv:Haardt]]
Voa 43 Millione Jooa is don de Rhoigrawe oiogebroche un hod sisch 25 Millione Jooa long uffgfilld – sellemols hod des nuch iwwer die Weddeeau midde Nordsee zommekhonge – un dea hod don die Haard augebild.
 
De Reschd vun de Londschafdsfoame hen don Eis un Schnee und Reje un Bäsch ausgeawweid. – Un die hen aus dämdoo Bundsondschdoi do aach ofd nuch die allerdollschde Foame ausgewäschd, die wo dääls sogaar Naduurdengmäla geworn sin.
 
Dorch den Grawebruch gäbds haid nuch glänerie seismische Agdiewidääde un dodevunn kumme aach all die Basald un Granidformazione.
 
 
== Bärsch ==
[[File:Pferchfeldturm-Südwand 7034.jpg|thumb|Pfärschfelturm-Siedwand]][[File:Rhodt Theresienstrasse.JPG|thumb|Rood]][[File:Stumpfwaldgericht.jpg|thumb|Schdumbwaldgerischd]]
De heegschde Bärsch is die Kalmid mid 673 m. Des is ään grooße Heejezuuch, wo aach nuch de Äschkopp, de Kesslbärsch un de Waißbärsch umfaßd.
'Bärsch iwwer 600 m sin
*Kallmied (673 m)
*Kesselbärsch (663 m)
*Roßbärschg (637 m)
*Huuchbärsch (635 m)
*Hohe Looch (619 m)
*Schaafskopp (617 m), zamme midm Morschebärsch (608 m), Roodsolbärsch (607 m) und *Steischerkopp/Schänzl (614 m) sin ään zommenhängndes Massiv mi verschiedne Heejebungde.
*Bleddersbärsch (617 m)
*Eschekopp (609 m)
*Weißenberg (607 m)
*Mosisberg (608 m)
*Hortenkopp (606 m)
*Taubenkopp (603 m)
 
 
== Wässerscher ==
 
Boi dänne Wässerscher welle mer emol ned vun unsärm guude Dräschder schwäzze, sunnern noode Bäschelscher un Dimblscher gugge. Unsern Sondschdoi isn eeaschdglassige giganndische Filder, wu uns sogaar jezerd nuch viel, viel gsunde Gwellscher schenge duud. Un dodemid hen mer aach en Haafe Bächlscher un – dääls nadierlisch, dääls dorsch Uffschdaae – aach viel Wooche, wie mer bai uns die greesern Dimblscher hääßd.
Diregd zum Rhoi bläddschern
* Primm,
* Aisbach,
* Eggbach un
* Isenach,
* de Schbayabach mid Hainbach, Gräbsbach, Muudebach (Moorebach) un Huuchschbayabach,
* die Gwaich mim Wellbach,
* Glingbach,
* Ärlbach,
* Oddäbach,
* Wieslaudär
* un Saua, wu als Saabach oofängd, awwer ned zor Saa geed, sunnern dorsch de Elsaß in de Rhoi laafd.
 
 
Iwwer die Nooh zum Rhoi meschd die Alsens un aach die Wallaudär kimmd nuch aasm Pälzerwald und geehdon in de Glan un so iwwer die Nooh zum Rhoi.
 
Gonz auße enumm iwwer Schwazzbach un Blies, Saa un Muusl zum Rhoi laafe die Möosalb middm Aschbach un die Rodalb midde Merzalb.
 
== Bursche un Schlässee ==
[[File:Altleiningen 20050422.jpg|thumb|Aldlaininge]] [[File:Berwartstein.JPG|thumb|Beawaadschdoi]] [[File:Hardenburg (Hof).jpg|thumb|Haadebursch]][[File:Biebermühle.jpg|thumb|Biewamühl]]
Bursche un Schlässa henma dóó suuviel, doß mea zu nenne dn Rahme vun dämdo Ardiggl schbränge dääd. Was dóó fehld, des findschde in de [[Lischd vunde Bursche un Schlässa im Pälzer Wald|Lischd vunde Bursche un Schlässa im Pälzer Wald]] – un was dod fehld, des därfschde dod aach gean nuch dezuschraiwe. Hiea kenne mär när ä kläni Auswahl nenne:
* de [[Drifels|Drifels]], wu mehafach Uffbewahrungsord vunde Raischsklääodie gewäsd is, wu de englisch Rischad, de Leewehäz, gfange gwäsd waa, unwu de Normanneschatz is ufbewahrd worn.
* es [[Hambacha Schloß|Hambacha Schloß]], des wu soäni grußi Roll im Fraihaidskampf gschbield hod.
* de [[Beawaadschdoi|Beawaadschdoi]] vum Hans Trapp (Hans vun Throta), die wu haid nuch bewohnd is
* die [[Wolfsbursch|Wolfsbursch]], die wu vun òófang óó Naischdadt gschidzd hod
* die zwää Laininga Bursche im Laininga Daahl, Sidz vum mäschdische Adlsgschläschd dera vun Laininge
* die [[Drachefels|Drachefels]] im Waasgau mid iam innä Felsnodl enoighaane Bärschfried
* die viele Dobblbursche, wu inärm änge Daal änónne gejeiwwalaie
* die [[Lemberch|Lemberch]] mid ihrne faschd hunnad Meda diefe Schachdzischdärn
Jedi vun dänne Bursche is ä scheenes Wandaziel!
 
== Verkehr un Besiedlung ==
 
De Pälza Wald is – äm Härrgodd sais gedongd! – haid nuch nid su rischdisch färde Vakea ärschlosse. Mid 76 Inwohna uff de Quadradkilomeda issa när dinn bsiedld, su doß mär zwa viel kläni, schdimmungvoll Schdräßja hen, awwe kaam greßari Schdrooße: im Norde tangiad die A6, die wu vun Värnm iwwa Laudre un Hombursch bis nóó Saabrigge gehd, vun wu se in Frongraisch als A 320 un A4 waidafiad bis Paris (wie jedi fronzeesisch Audobahn) un waida bis leMóó, woo se sischgawwld nóó Nóónd un Ränn inde Bredannje.
 
Zwische [[Derkem|Därkm]] un [[Lautre|Lautre]] gehd B 37, wu hinnä Därkm in die A650 nóó [[Ludwigshafe|Luuschhafe]] iwwagehd. In [[Frankeschdää|Frongeschdäh]] zwaischd die B39 iwwä [[Lombreschd|Lombräschd]] nóó [[Naischdadt| Naischdadt]] un waira nóó [[Schbaya|Schbaya]] bis Hockerem.
 
Bai [[Huchschbaya|Huchchbaya]] wädie B37 vunde B48 gekraizd, die wu vun Binge iwwa Kraiznach un [[Annwaila|Annwaila]] un [[Bärschzawere|Bärschzawere]] fiad.
 
Donn sin Donnerstag nuch die B10 vun Pärmasens nóó [[ Landach|Landach]] un aira bis Schbaya, un die B427, wu in [[Hinnawaidedahl|Hinnawaidedahl]] vun de B10 abgehd un iwwa [[Dahn|Dahn]] un Bärschzawere nóó [[Kannl|Kannl]] mäschd – un schließlisch die B427, die wu am Weschdrond vunde Nahe zwische Kern un Ida-Owwaschdoi on Lautre voabai nóó Pärmasens fiad.
 
Außa dänne Schdrooße gäbds nuch ä grußi Aisebahnlinie: die vun [[Haidlbärsch|Haidlbärsch]] iwwa Naischdadt un Saabrigge nóó Paris.
 
Sea raisch gseschned is unsärn Pälzawald awwe mid klää Schdräßja un viele, viele guudgepfeschde Wandaweesche, die wu de [[ Pälzawaldväoi|Pälzawaldväoi]] unnahäld.
 
== Sunschdiges ==
 
Iwwer die viele, viele scheene un seldene Dierscher un Blimmlscher un aac iwwer die Naduudengmälr kennener in de Aadiggele [[Naduurbaarg Pälzer Wald|Naduurbaarg Pälzer Wald]] un [[Biosphäärereeserwaad Pälzer Wald|Biosphäärereeserwaad Pälzer Wald]] noolese.
 
== Weblings ==
* [http://www.pfaelzerwald.de/ Pfälzerwald]
* [http://www.pwv.de/ Pfälzerwald-Verein e. V.]
* [http://www.panofotos.de/panoramaphotographie-karte-pfaelzerwald.php Panoramabilla vum Pälzerwald (Drifels, Madenbursch, Linnlbrunn, Landeck, Naischaaafnegg, Rambursch)]
* [http://www.heimat-pfalz.de/index.php/geschichte-allgemein/787-50-jahre-naturpark-pfaelzerwald.html Geschichte des Pfälzerwaldes] - de
* [http://magazin.outdooractive.com/de/2009/11/04/felsenland-wasgau-ritterromantik-trifft-kletterakrobatik/ Ardiggll iwwa Sandschdoinfelse un Bursche im siedlische Pälzerwald]
 
{{Commons|Category:Pfälzerwald|Pälzerwald}}
 
[[Category:Pälzerwald]]
 
[[ca:Bosc del Palatinat]]
[[da:Pfälzerwald]]
[[de:Pfälzerwald]]
[[en:Palatinate Forest]]
[[eo:Palatinata Arbaro]]
[[fr:Pfälzerwald]]
[[nl:Paltserwoud]]
[[pl:Las Palatynacki]]
[[ro:Pfälzerwald]]
[[sv:Pfälzerwald]]