Unnaschied vunde Gschischde vun "Lothringisch (Fränkisch)"

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
kKeine Bearbeitungszusammenfassung
k Iwwerarweidung
Zail 23:
'''Lodringisch''' werd in [[Lothringen|Lodringe]] g'schbroche awwer sproochwissenschaftlich (waideres weider unne) gesehe, a in Dääle vum siedliche Saarlònd, un kead zum [[rhoifrängisch]]e un [[Moselfränggisch|moslfrängisch]]e [[Dialekt|Dialegd]]. Dodzu kead a s' [[Luxemburgisch|Luxeburscharische]], wu zum [[Westmitteldeutsch|Weschdmiddldaidsche]] g'head. S'werd im nordesdlische Deel vum [[Frankreich|fronzesische]] Debardmend [[Moselle]] g'babeld un heesd doad „Bladd“, „Lodringa Platt“, „Lodringa Bladd“ oda a „Lodringa Daidsch“. Uff [[Französisch|Fronzesisch]] saachdma „patois“ un said ug'fea 1980 a „francique“. Die daidsch-lodringischi Dialegd werden said 1945 imma mea durschs Fronzesische easedzd un weren haid haifisch nemme als Muddaschbroch sodan als Zwedsbroch g'babbeld.
 
Sproochwissenschaftlich isch an dem Begriff Begriff Lodringisch problemadisch, dass in Lodringe genauso moselfrängisch wie rhaifrängisch g'sproche wird. Desweeche menne mònche Sproochwissenschaftla, dass des Lodringische numme "bolliddisch" is un zum Pälzische oda Moselfrängische mit dezu geheere duht. Mer kann des Lodringische awwera sproochlich vum Pälzische abgrenze. Des rhoifränngische Lodringische, oda a Saarlodringische genennt, kann ma nämlich dorch die Lienje Hus/Haus(Hous) oda aa Is/Ais(Äis) vom Rhoifrängische abgrenze. Während mer im Pälzische Ais und Haus (in de Vordapfalz un in de eschtliche Weschtpalz) bzw. ''Äis'' un ''Hous'' (in de weschtliche Weschtpalz un vor allem im Saarlònd) saht, saht ma in Lodringe dadezudòdezu ''Is'' oda ''IesIis'' un ''Hus(s)'' (zum Elsass hien a ''Hüss'').
 
Im Lodringische isch die neihochdeitsche [[Diphthongierung]] nit oda zumindescht nit vollständig erfolgt, sondan es isch bei de mittelhochdaitsche Lautstände gebliebe. Des hääßt de Wechsel vun î (/i:/) (uff gut daitsch ä lòng gesprochesnes i) zu ei, û (/u:/) (sowas wie ä lónges u) zu au un iu (/y:/) 8 des isch ä longes ü) zu eu oda äu. Es sinn also die hochdaitsche Laute ''eu/äu'', ''ei'', un ''au'' betroffe. Wo ma uff schriftdaitsch ''deutsch'' saat, duht ma im Pälzische ''daitsch/däitsch" saare, im rhoifrängische Lodringische awwer (oft) ''ditsch'', wo ma uff schriftdaitsch ''Rhein'' saat, duht ma im Pälzische ''Räin(n)/Rhai/"'' saare, im rhoifrängische Lodringische awwer ''hit/hietRhiin'', grad so duht ma anschdatt schriftdaitsch ''sausen" bzw. pälzisch ''sause/souse''''suse'' saare. Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische nie Diphthonge oda Zwielaut gebbt, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welle hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch [[Mittelhochdeutsch|mittelhochdaitsch]] gebabbelt hat vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn.
 
Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische kää Diphthonge oda Zwielaut gewe duht, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welle hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch [[Mittelhochdeutsch|mittelhochdaitsch]] gebabbelt hat schun vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn. Im Norde vun Lodringe hat mer mehr Diphtthonge wie im Siede.
Die sproochliche Grenzlienje verläuft an viele Schdelle (fascht) parallel zu de boliddische Grenze zwische Daitschlond un Frònkraich, es gebbt awwer Ausnahme, in Dääle vum siedliche Saarlònd babbelt ma rhoifrängisches Lodringisch, also rhoifrängisch ohne Diphtonhgierung, oda hat des frieher mol geduh, oft rede awwer zumindescht die Junge do hait pälzische Dialekte, zum Baischbiel redd ma in [[Ensheim|Ensemm]] immer mehr de Dialekt vun Saarbrigge. außerdem gebts aa ä paar weniche Orrde direkt hinner de daitsch-frònzeesische Grenz uff frònzesischer Sait, wo mer sproochlich gesieh pälzsch babbelt, zum Baischbiel in [[Schoeneck|Scheenecke]] oda [[Rolbing|Rolwinge]]. Waidahien gebbts in de Geechend siedeschtlich vun [[Bitche|Bitsch]] e Insel, wo mer sproochlich gesehe pälzisch redd. Im Elsass korz vor [[Wissembourg|Waißeburch]] duht die Ais/Is- bzw. Hus-/Haus-Linie die Grenz daitlich nooch Siede iwwerschreide, so daß a in oime greeßere Dääl vum närdliche Elsass pälzisch babbelt.
 
Die sproochliche Grenzlienje verläuft an viele Schdelle (fascht) parallel zu de boliddische Grenze zwische Daitschlond un Frònkraich, es gebbt awwer Ausnahme, in Dääle vum siedliche Saarlònd babbelt ma rhoifrängisches Lodringisch, also rhoifrängisch ohne DiphtonhgierungDiphthongierung, oda hat des frieher mol geduh, oft rede awwer zumindescht die Junge do hait pälzische Dialekte, zum Baischbiel redd ma in [[Ensheim|Ensemm]] immer mehr de Dialekt vun Saarbrigge. außerdem gebts aa ä paar weniche Orrde direkt hinner de daitsch-frònzeesische Grenz uff frònzesischer Sait, wo mer sproochlich gesieh pälzsch babbelt, zum Baischbiel in [[Schoeneck|Scheenecke]] oda [[Rolbing|Rolwinge]]. Waidahien gebbts in de Geechend siedeschtlich vun [[Bitche|Bitsch]] e Insel, wo mer sproochlich gesehe pälzisch redd. Im Elsass korz vor [[Wissembourg|Waißeburch]] duht die Ais/Is- bzw. Hus-/Haus-Linie die Grenz daitlich nooch Siede iwwerschreide, so daß a in oime greeßere Dääl vum närdliche Elsass pälzisch babbelt.
 
== Lodringa Bladd Festival ==