Unnaschied vunde Gschischde vun "Lothringisch (Fränkisch)"

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
k Iwwerarweidung
waidere Iwwerarwaidung
Zail 25:
Sproochwissenschaftlich isch an dem Begriff Begriff Lodringisch problemadisch, dass in Lodringe genauso moselfrängisch wie rhaifrängisch g'sproche wird. Desweeche menne mònche Sproochwissenschaftla, dass des Lodringische numme "bolliddisch" is un zum Pälzische oda Moselfrängische mit dezu geheere duht. Mer kann des Lodringische awwera sproochlich vum Pälzische abgrenze. Des rhoifränngische Lodringische, oda a Saarlodringische genennt, kann ma nämlich dorch die Lienje Hus/Haus(Hous) oda aa Is/Ais(Äis) vom Rhoifrängische abgrenze. Während mer im Pälzische Ais und Haus (in de Vordapfalz un in de eschtliche Weschtpalz) bzw. ''Äis'' un ''Hous'' (in de weschtliche Weschtpalz un vor allem im Saarlònd) saht, saht ma in Lodringe dòdezu ''Is'' oda ''Iis'' un ''Hus(s)'' (zum Elsass hien a ''Hüss'').
 
Im Lodringische isch die neihochdeitsche [[Diphthongierung]] nit oda zumindescht nit vollständig erfolgt, sondan es isch bei de mittelhochdaitsche Lautstände gebliebe. Des hääßt de Wechsel vun î (/i:/) (uff gut daitsch ä lòng gesprochesnes i) zu ei, û (/u:/) (sowas wie ä lónges u) zu au un iu (/y:/) 8 des isch ä longes ü) zu eu oda äu. Es sinn also die hochdaitsche Laute ''eu/äu'', ''ei'', un ''au'' betroffe. Wo ma uff schriftdaitsch ''deutsch'' saat, duht ma im Pälzische ''daitsch/däitsch" saare, im rhoifrängische Lodringische awwer (oft) ''ditsch'', wo ma uff schriftdaitsch ''Rhein'' saat, duht ma im Pälzische ''Räin(n)/Rhai'' saare, im rhoifrängische Lodringische awwer ''Rhiin'', grad so duht ma anschdatt schriftdaitsch ''sausen" bzw. pälzisch ''sause/souse'' ''suse'' saare.
 
Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische kää Diphthonge oda Zwielaut gewe duht, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welle hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch [[Mittelhochdeutsch|mittelhochdaitsch]] gebabbelt hat schun vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn. Im Norde vun Lodringe hat mer mehr Diphtthonge wie im Siede.
 
Die sproochliche Grenzlienje verläuft an viele Schdelle (fascht) parallel zu de haidiche boliddische Grenze zwische Daitschlond un Frònkraich, es gebbt awwer Ausnahme, in Dääle vum siedliche Saarlònd babbelt ma rhoifrängisches Lodringisch, also rhoifrängisch ohne Diphthongierung, oda hat des frieher mol geduh, oft rede awwer zumindescht die Junge do hait pälzische Dialekte, zum Baischbiel redd ma in [[Ensheim|Ensemm]] immer mehr mehr oda wenicha de Dialekt vun Saarbrigge. außerdemAußerdem gebts umgekehrt aa ä paar weniche Orrde direkt hinner de daitsch-frònzeesische Grenz uff frònzesischerfrònzeesischer Sait, wo merma sproochlich gesiehgesehe pälzschpälzisch babbelt, zum Baischbiel in [[Schoeneck|Scheenecke]] oda [[Rolbing|Rolwinge]]. Waidahien gebbts in de Geechend siedeschtlichsiedweschtlich vun [[Bitche|Bitsch]] eä Insel (im iwwertraachene Sinn), wo mer sproochlich gesehe pälzisch redd. Im Elsass korz vor [[Wissembourg|Waißeburch]] duht die Ais/Is- bzw. Hus-/Haus-Linie die Grenz daitlich nooch Siede iwwerschreide, so daß ama in oime greeßere Dääl vum närdliche Elsass pälzisch babbelt.
 
== Lodringa Bladd Festival ==