Unnaschied vunde Gschischde vun "Wurst"

Ä Worscht (aa Worcht, Warscht, Wurscht orrer Wärscht; Pl. Werscht, Wirscht) is brinzipiell ä lònger, mähnschdes ebbes [[Elastizität|elasdischer]], [[Körper|Kärrber]]. Am bekònndeschde - un dòdrum gehts aa in demm Ardiggl - isse in de Form vunnrer Speis, die wo in de Haaptsach aus in [[Wurstdarm|DierNadur- orrer Kunschtdärm]] mit gefilltem un zerkläänerdem [[Fleisch|Flääsch]] beschdeht. Wòmmer se statt in Därm in [[Leder|lerrerne]] (mer hat haitzedaa awwer aa Ersätz aus Kunschtschdoffe) [[Beutel|Beirel]] fillt, werd se Beirelworscht genennt. Beirelwerscht hat mer ehrer im Norde vun Daitschlònd, grad aa in [[Westfalen|Weschtfale]]. Nòò de Fillung duht mer unnerscheire:

Dòdezu werd das Flääsch foi gehackt (frieher hat mer weerklich gehackt, heitzedaaa nemmt mer jerenfalls broffessionell [[Fleischwolf|Flääschwolf]] un [[Kutter_(Lebensmittelherstellung)|Kudder]]) un mit [[Gerinnung|gronn]] Blut gekochti un ganz foi ghackti Sai- un Kalbslewwer dòdezu geduh. Duht mer klenne [[Rosinen|Rosine]] u. sieße [[Mandeln|Mònnele]] eninn, dònn hääßt se Rosineworscht, kommt awwer noch des [[Gehirn|Herrn]] vunnrer Wutz dezu, hääßt se Herrnworscht. Bei bääre Adde werd des Flääsch vorem Zerschneire ebbes [[Kochen|abgequellt]] ([[Kesselfleisch|Kesselflääsch]], Quellflääsch) un nòòm Fille werre die Werscht in ennrem Kessel gequellt u. frisch orrer [[Räuchern|geraichert]] (geraicherte Werscht) gequellt.

Dòdezu nemmt mer rohes, feddes un maajeres Saiflääsch awwer aa ebbes Rindflääsch, welles mer so foi wie numme meechlich hackt (dorch de Wolf dreht und dònn in de Kudder) un mit Salz, Peffer orrer aa ebbes Kimmel un Zitroneschale vemischt. In [[Bayern|Baiere]] macht mer klääne Werscht, wo nore aus Kalbflääsch beschdeh (kälwerne Werscht), die dònn Schwarzbrodsupp geduh un dòdemit uffgequellt werre. An de Saar un in große Dääle vun de Weschtpalz hääßt mer die typpischt Sort Flääschworscht [[Lyoner]]. Wie mònche Saarlänner die Pälzer als dòdemit uhze, dass die nore Lewwerworscht esse däre, necke die Pälzer die ausem Saargebiet als dodemit, daß ä saarlännischer [[Adventskranz|Adventskranz]] ausem Ringel Lyoner mit 4 Flasche [[Maggi-Würze|Maggibrieh] besthe däät.

sinn Werscht aus Sai- un Kalbflääsch wo in die engschde Därm komme, wo mer fär Werscht nemmt, unn werre spärer in [[Butter]] orrer [[Öl|Eel]] gebròt.

Gònz hervorraachend, so menne mònche, – mit [[Salz]], [[Pfeffer|Peffer]], [[Kardamom]], [[Nelken|Nelke]], [[Brötchen|Weck]], un halwer mit [[Schweinefleisch|Saiflääsch]], halwer mit [[Kalbfleisch|Kalbflääsch]] gefillt un mit ebbes [[Milch|Millich]] iwwergoss, awwer grad mò 7 orrer 8 Zentimeter lòng - sinn die Nerrnberjer Bròtwerscht, die werre dònn aa wait veschickt un sinn de [[Nürnberg|Nernberjer]] geschitzt, die derf mer nore dort mache. Die [[Pfälzer Bratwurst|Pälzer Bròtwerscht]] sinn e Variònd vun denne aus [[München|Minche]] orrer [[Oberbayern|Owwerbaiere]], weil sellerzeit die [[Wittelbacher]] jò in Bayern grad wie in de [[Pfalz|Palz]] regiert hònn.