Alda Friedhof Schbaija

De Alde Friedhof in Schbaija isch haid n'Paag.

Glenni Gschischd

Uaschbringlisch isch des mol en Gaade oam Hirschgraawe g'wesd, wu vum Raadshear Jost Thiel im Joa 1502 fa'n Friedhof zua Vafieschung g'schdeld worre isch, domid ma a Aame Laid hod beerdischde kenne. In de Joare 1597 un 1839-41 hod ma doan umde Friedho ä Mauwa gbaud unen greesa g'machd un una oanerem en Woigaarde vunde Geoasche-Hoschpidz oag'gliedad. De Friedhof isch fa die Birscha noch dem wasse g'glaabd hawen uffg'deeld g'wesd. Uffem ejemolische kadolische Deel isch doan nochem zwedde Weldgrisch die Beanhadskeäarsch g'baud worre. Iwwa via Jahunad hod ma uffm Friedhof die Doode b'graawe, bisa doan 1881 g'schlosse worre isch, wailm de Naije Friedhof uffgmachd kabd hod. Nochdema in de Joa 1953 un 54 die Beanhaduskeäarsch gbaud kab hod, hawen doan Birscha vun Schbaija im Joa 1958 dod'vor g'sorschd, dass des en Paag werd. Den hodma doan nai als wida heag'rischd un uffg'machd un 1967 hodman Adenauapaag keese. Haid isch des en uug'fea än onatalb Hegda groose Paag. De Deel vum ejemolische Friedhof, nerdlisch vun de St. Bernhard-Keersch isch de Dumkabidularische Friedhof.^[1]

Kabell

Die Godisch Friedhofskabell Unsara Liewe Fraa hodma 1515 und 1516 g'baud un doan 1520 umän Eelbersch ergenzd. Die Keersch hod de Pälsisch Erbfolschegriesch un a die Franzesisch Rewoluzion uub'schaded iwwaschdoane. De Friedhof un die Keersch hawen in de Zaid vun de Reformazion die Ludariona b'nuzd. Des isch domols die änzigschd ludarischi Keersch in Schbaija g'wesd bisma die Draifaldischkaidskeäarsch im Joa 1717 oig'waid hod. In de Kabell hods ä Dengmol fa de Wilhelm Heinrich Pohlmann, de erschde Parra oan Draifaldischkaid. Im Summa schbieln haid fa ä pa Woche Keea un Oakeschda Kommamusig in de Kabell.

Grabdengmela

Ä schbedbarogges Friedhofsgraiz un zum Deel gud erhaldene oda reschdauriade middlaldalische Grabdengmela un Grabschdää zaischn a haid noch die ejemols bedaidende Schbaijara Birscha un Honoraziore. Dod'zu kead de erschde Bischof Matthäus Georg von Chandelle vum 1821 oig'rischded Bischdum Schbaija. Ma find awa a die Gräwa vun zum Baischbiel Friedrich M. Schwerd, Bruno Würschmitt, Franz Xaver Remling, Johann Friedrich Butenschön, Wilhelm Molitor, Anton Spiehler, Dietrich Becker, oda a vun de drai Kombonischde Eduard Rottmanner, Johann Baptist Benz un Joseph Niedhammer, oda vum Owazollinschbegda Ludwig von Redwitz, wude Vada vum Dischda Oskar von Redwitz gwesd isch, de Genaral Wilhelm von Horn (Neff vum Feldmaschall Fürst Wrede) un die leschd Rueschded vun de Mudda vum beriimde Maala Anselm Feuerbach, wu im Faijabachhaus g'boore worre isch.

Friedhof vum Dummkapitel

Grab vum Helmut Kohl baide Friednskersch St. Bernhard. Im Hinnagrund ling'gs Grabkraize vun vaschdorwene Mitglieda vum Dummkapitel

Noh onde Kersch lischd sebarad vum Paag de Dummkapitularische Friedhof, uff dem said 1954 die Mitglieda vum Dummkapitel vum Speimara Kaisadumm beerdischd werren. Die Frijare B'gräbnis, wu onde Siedsaid vum Dumm g'wesd sinn, sinn inde Rewoluzionskriesch om End vum 18. Jahrhunnad valore gonge. A onde Bischof Matthäus von Chandelle, de erschd Bischof vum Bistums Speyer, wuma 1817 nai g'grind kabd hodd, erinnad'n Grabschdää. Vorhandene Gräwer vun Schbaimara Persenlischkaide, wie Zum Baischbiel s'Grawb vum Mathematiga unn Aschdronom Friedrich Magnus Schwerd (1792–1871), wu schun in dem Deel vum Friedhof b'grawe worre g'wesd sinn, hoddma dord donn b'losse. G'waid worre ischde Dummkapitularische Friedhof 1955 vum Bischof Isidor Markus Emanuel. S'Dummkapitle hodd dord uff Bidd vum frijare Bundeskonzla Helmut Kohl ä Grawbschdedd zur Vafischung gschdelld.^[2]

Paag

De Paag hod än Seerosedaisch, wu ma 1958 oag'leschd hod un en alde Boamb'schdoand, wu oag'schriwwe isch. Do hods zum Deel a exodischi Bääm un Bisch, wie zum Baischbiel Mammudboom, japoanische Schnurboom, Stielaische, Silwalinde, Fecha-Ahorn, Bidanuß, Zimdahorn, Schloangefischde, Bidaoransche, Zürgelboom, Himalaja-Birsch oda ä Oranschekersch.

Sunschdiges

De Haubdoigoang zum Alde Friedhof isch in de Boanhofsschdrooß, faschd visawie vum Boanhoof. En zwedde Oigoang hods in de Schdrooß Hiaschgrawe un en dridde Oigoang in de Wormsa Loandschdrooß. De Paag isch im Juli un Auguschd jedn Daach vun 6 bis 9 Ua Owens un sunschd im Summa vun 7 bis 8 Ua Owens offe. Im Winda ischa doan vun 7.30 bis 5 Ua Owens offe. Vum Mai bis zum Ogtoba hots ima oam erschde Dinschdaach um 3 Ua Middaachs un oam erschde Soamschdaach um 10 Ua ä Firung dursch de Paag.

Galerie

Grabdengmela
Grabschdää vun Franz Xaver Remling
Blons un Insegd, Dedai vum Grabschdää Dumkabidulaa Bruno Würschmitts, Midbgrinda vum Pelsa Pollichia
Grabschdää vum Bischof Matthäus von Chandelle
Grabschdää vum Georg von Jäger, Schbaimara Pädagog
Eduard Rottmanner komboniad - naduagdraijes Terrakotta-Relief vun soim Grabschdää
Grabdeng'gmol Joseph Niedhammer
Grabbladd fade Friedrich M. Schwerd
Grabdeng'gmol Johann Baptist Benz
Grabdeng'gmol Dietrich Becker, Brieschda
Grabdeng'gmol Anton Spiehler, Brieschda

Bischa

Herbert Dellwing (Bearbeitung), Kulturdenkmäler in Rheinland-Pfalz Bd. 1: Stadt Speyer, Landesamt für Denkmalpflege, Schwann, Düsseldorf 1992, ISBN=978-3884628010