Gimnasium oam Kaisardumm

Dialegd: Schbaimarisch

Des Gimnasjum oam Kaisadumm (koaz GaK) in Schbaija isch im Joor 1540 als evoangelischi Ladainschuul vum Schbaimara Raad g'grind worre. Des Gimnasjum isch domid äns vun de eldschde in Rhoilond-Palz un schdeed unna Dengmoalschudz. Haid isches ä modernes aldsproochlisches Gimnasjum un isch innäm Haus, des im Joa 1902 g'baud worre isch. G'leerd werren alde un a naije Schbrooche wie Aldgrieschisch, Ladoin, Änglisch un Froanseesisch un die Lidaradua, awwa a naijes wies Inderned.

Gimnasjum oam Kaisadumm

Gschischd

Fassadegschdaldung im Schdil vunde Nairenaissance

Bis 1689 isch doad, wu haid s'Gimnasjum isch inde inde Große Paffegass 6, de Dummherrehof "Zum Kranich" gwesd. Do hoddde Kaisa Karl vun 1521 bis 1530 gwohnd. Im 18. Jaahunnad hoddma än Naibau hiegschdeld un1818 duasch die nai bairisch Kavallariekasern easedzd worre isch. Im Joa 1902 hoddma donn s'Kenischlisch Bairische Gimnasjum nochde Bleen vum Ludwig Stempel unnem Heinrich Ullmann gbaud. Ä Eawaidarung isch 1972 dzu kumme. S'Gbaid schded unna Deng'gmolschudz

Schulbischarai

De Bischaraischdembl

Die hischdorisch Bischarai vum Gimnasjum oam Kaiserdumm ischn Deel vunde Schulbischarai un haid die gregschd Aldbschdondsbischarai in Schbaija. Die Sommlung vafieschd haid iwwa teologische un jurisdische Lidaradua, wu vum Dummkabidl unde Schdaad kumme dun. Die Bischarai hodd ä paa Hondschrifde un Inkunawle un ondie 440 Tidl ausm 16., 820 Tidl ausm 17. un 1740 Tidl ausm 18. Jaahunnad.

Gschischd

Nochde Zaschderung vunde Schdadd im Joa 1689 durschde Pelsische Eawfolschegriesch henn die Bischaraije vum Gimnasium, de Schdadd un vum Dummkabidl widda nai zsommegdraache un uffgbaud werre misse. De Voalaifa vunde haidisch Bischarai vum Gimnasium isch 1820 als „Lyzealbibliothek“ eaeffnd worre. De Aldbschdond isch bis haid inde Schul, awwa said 1990 unnade Uffsischd vum 1921 g'grinded Pelsische Londesbilbliothek.

Bschdänd

Im Joa 1817 hoddma die Bischasommlung vum Gimnasium midd soine domols 541 Tidl die noch voahondene Schbaimara Dummkabidlbischarai un 1818 a noch die Schbaimara Schdaddbischarai dzu g'due. Die Schdaddbischarai hodd domols 1803 Bischa vunde Alde Määnza Uniweasidedädsbischarai krischd kabd.

Im 19. Jaahunnad isch die „Lyzealbibliothek“ donn ä sogenondi Bflischdexemblaabischarai gwesd. S'Bairische Bflischdabgawegsedz hodd ab 1840 die Abgawe vun zwee Exemblaa oan die Hof- un Schdaadsbibliodhek in Minsche valongd un hodds zwedde Exemblaa vunde Pelsa Lidaradua oan die Schul gewwe. Deswesche isch die Bischarai die wischdigschd Bischarai in de Palz gwesd.

Vun denne im Joa 1942 ausgelaachade Bschdänd sinn donn nemme alle zrigg kumme. Im Hondbuch vunde hisdorische Buchbschdänd vun 1989 heesds, dasses voa 1900 guud 10.360 Tidl kabd hodd. De Aldbschdond bis 1800 sinn haid 3.000 Schdigg.

Bischa

• Kulturdenkmäler in Rheinland-Pfalz, Bd. 1, Stadt Speyer, 1. Aufl. 1985, Schwann, Düsseldorf, ISBN 3-590-31031-6
• Catalog der Lyceumsbibliothek zu Speyer. [Speyer] 1829 (Google Books).
• Catalog der Lyceumsbibliothek zu Speier. 1. Abteilung, Speyer 1866 (Google Books).
• Handbuch der Handschriftenbestände in der Bundesrepublik Deutschland. Bd 1, Berlin 1992, S. 438f. (Auszüge des Buchs bei Google Books).
• Gabriela Krombach, Roland Böhm: Bibliothek des Gymnasiums am Kaiserdom. In: Handbuch der historischen Buchbestände in Deutschland. Band 6. Olms-Weidmann, Hildesheim 1993, ISBN 3-487-09580-7 (online).
• Armin Schlechter, Ex Bibliotheca Lycei Spirensis. Einbände des 16. bis 18. Jahrhunderts aus der Bibliothek des Gymnasiums am Kaiserdom in Speyer (= Schriften des Landesbibliothekszentrums Rheinland-Pfalz. 8). Landesbibliothekszentrum, Koblenz 2012 (Rezension).
• Paul Schwenke, Adressbuch der deutschen Bibliotheken. Leipzig 1893, S. 328 (Internet Archive).
• Lukas Grünenwald, Geschichte der K. Gymnasialbibliothek zu Speyer und ihrer Vorläufer. Programm zum Jahresberichte des K. human. Gymnasiums Speyer 1914/15. Speyer 1915 (online); Lukas Grünenwald: Geschichte der K. Gymnasialbibliothek zu Speyer. II. Teil. Programm zum Jahresberichte des K. human. Gymnasiums Speyer 1915/16. Speyer 1916 (online)

Webpeidsch

 Commons: Gimnasjum oam Kaiserdumm – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie

• Websaid vum Gimnasjum oam Kaiserdumm
• Dr. Armin Schlechter (LBZ Rheinland-Pfalz, Speyer): Die historische Bibliothek des Gymnasiums am Kaiserdom in Speyer
• Video vumm Voadraach vum Armin Schlechter (2013)
• Handschriftenkatalog der Bibliothek

Vawais

49.3148318.440799