Juddehof Schbaija

Dialegd: Schbaimarisch

De Juddehof (gschriwwe: Judenhof) isch im Middlalda s'Jiddische Veadl in Schbaija gwesd, midd änna Männa- unn Frauwesinagog unnde eldschd iwwrischgbliewene Mikwe, äm riduelle Tauchbad vunde Judde. Haid ischde Juddehof n'Deel vum Museum SchPIRA, wuma die Oschd- unn Weschdwoand vunde Männasinagog, die Oschdwoand vunde Frauwesinagog unde unnairdische Deel vunde Mikwe unn Auschdellungsschdigg oagugge konn.

Modell vunde Scchbaimara Mikwe

Umklaideraum inde Mikwe

Glääni Gschischd

De Bischof Rüdiger Hutzmann hodd 1084 jidische Flischdling aus Määnz uffgnumme unn dodmid die jidisch Gmoind in Schbaija g'grind. Ea hoddse donn unna soin Schudz gnumme unnen bsondare Reschd gewwe. Die Männasinagog hoddma gesche 1120 gbaud unn die Frauwesinagog ä bissl schbeda dzugfieschd. A die Mikwe isch do schun gbaud worre. S'isch domidd s'eldschd jiddisch Ridualbad neadlisch vunde Alwe. Middm Juddehof hodd Schbaij im Middlalda fa uugfea 400 Joa änni vunde gregschde Juddegmoinde neadlisch vunde Alwe kabd. Im 11. Jaahunnad sinn Judde vun Idalije unn Fronkgraisch als Kauflaid unn Bong'gjes in die Schdadd kumme. Bis ins 13. Jaahunnad sinn G'lehrde vunn iwwaraal vunde Weld oande Rhoi kumme, um baide „Weisen von Speyer“ zu lerne. Im 14. Jaahunnad hodd donn s'zumaischd friedlisch midd'nonna vun Chrischde unn Judde uffkead unn die jiddisch Gmoind isch vaschwunne. Im Joa 1529 hodd die Schdadd vunde jiddische Gbaide die Sinagog als Zaighaus unn de Mikwe als schdeddisches Waffelacha bnuzd worre unn deswesche isches a easchdmol nedd vafalle. Awwa middm Schbaimara Schdaddbrond vun 1689 isch a die ejemlisch Sinagog zuna Ruin worre.

En koaze Iwabligg

• 1084: Oasiedlung vunde Judde in Schbaija siedweschdlsich vum Schbaimara Dumm
• 1096: Juddevafolschung weschm Easchde Kraizzuch
• 1100: Widdauffbau vunde Sinagog
• 1104: Waih vunde Sinagog
• 1120: Mikwe wead bgaud
• Um 1250: Umbau vunde Sinagog (godischa Schdiel) unn Eawaidarung umän Frauwebeedraum
• 1349: Peschdbrogrom unn Vadraiwung vunde Judde
• 1352: Wiedaoasiedlung
• 16. Jh.: Ufflesung vunde jidisch Gmoind, de Juddehof wead schdeddisch (Zaighaus unn Waffelacha)
• 1999-2001: Ausgrawunge
• 2010: Eaeffnung vum Museum SchPIRA
• 2012: SchUM-Schdedd (Schbaija, Woams, Määnz) b'werwen sich umän Weldkulduaeawe-Tidl

Weblings

 Commons: Schbaimara Mikwe – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie

 Commons: Frijari Sinagog in Schbaija – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie

 Commons: Schbaimara Museje – Sammlung vun Bilder, Video un Audiodataie

Bischa unn Gwelle

• Kulturdenkmäler in Rheinland-Pfalz, Bd. 1, Stadt Speyer, 1. Aufl. 1985, Schwann, Düsseldorf, ISBN 3-590-31031-6
• Jüdisches Erbe uff Speyer.de
• Jüdisches Speyer im Mittelalter
• Landeskunde online: Judenhof in Speyer
• Judenhof Museum SchPIRA, Synagoge und Mikwe
• Judenhof mit Museum SchPIRA und Judenbad Speyer
• The Gathering Storm, Jewish Life in Germany and Eastern Europe in the 1930s

Vawais

49.3161111111118.4397222222222