Kuafärschd
Die Kuafärschde sin die Wahlmänna vum Kenisch gwesd.
Vurgschichd Schaffe
Schun said Oddo m Grooße hen sisch die Keenisch un Kaisa im Hailige Reemische Raich uf ihrn Raichskersch gschdidzd un uff ihrn Färschdbischef. Die drai Wischdigsde devun - die drai Färschd-Erzbischef vum Määnz, Kölle un Dria - hen aach bai de Keenichswahle midgwääld, zamme midn paa annern heechsde Roichsfärschde. Imma middebai waan die Palzgrafe bai Rhoi (mer ware hald schun gonz schee wischdisch!) un die Herzeech vun Sagse. Die hen donn aach middm Maggraf vun Brandebursch de Rhensa Kuav#roi uffgmachd und dodebai feschdgschdelld, doßm Babst soi Zuschdimmung zua Wahl gaanäd needisch wäa - ijane Meahaid dääd gniesche.
Die "Golden Bull" Schaffe
Anno 1356 hoddon schließlisch de Karl IV die Modalideede vun de Keenischswahl nai gereschld un in die Hond vun siwwe Kuafärschde gleehd:
- die drai Färschd-Erzbischef vum Määnz, Kölle un Dria
un
- de Palzgraf bai Rhoi,
- de Herzoch vun Sagse,
- de Maggraf vun Brandebursch und
- de Keenisch vun Beeme.
Was "Kua" hääßd Schaffe
Wohea des "Kua" kimmd? Ai vum alde "Chur" was mer, naja, ned haid, awwee doch gäschdern nuch gsaadhen: "die Chur mache". Un was haid nuch in de Kia vum Aislauf schdegge dud.
Schbeeda Schaffe
So hen dann die siwwe Kuafärschde - ab em 17. Jh. naine, die Häzeesch vun Bayan un vun Braunschwaisch-Lienebursch sin nuch dezukumme - de Keenisch zu "chure" gehed un es is gonzungaa worschd, obner des jezad midenem "kire" iwwasedze duun oddee mid "wääle".
Des hod donn ghalde bis zum End vum Roisch, bis 1806 noom Naboleon sai Greenungsschau de Karl II soi Grohn am 6. 8. 1806 abglehd un dodemid es HRR beend hod.
Lings un Gwälle Schaffe
- Wahlen zum römisch-deutschen Kaiser (dt. Wp) fer en gschichdliche Iwwabligg saide Goldne Bulle
- Krönung der römisch-deutschen Könige und Kaiser (dt. Wp) fer en gschichdliche Iwwabligg iwwee alles um die Geenunge
- "Rhenser Weistum" vun 1338
- Zidad aus de Goldne Bulle
- Helmut Assing: Der Weg der sächsischen und brandenburgischen Askanier zur Kurwürde, 2007, Uffsadz mit grunsädzlische Iwwaleeschunge zude Endschdeehung vum Kuafärschdengolleschijum (PDF-Datai; 283 kB)