Lambdazismus heeßt ma de Laudwandel vumne Konsonand zumne /l/. En Wandel vumne /d/ zwische zwee Vokal zumne /l/ is en D-Lambdazismus. Der Nåme kummt vum grieschische Buschdawe Lambda, des is L. Im Rhåifränggische Schbroochraum findt ma de D-Lambazismus im begrenzde Regione. Frieher war-er weider verbreidt. Leit, wu e d als l schwetze, sescht ma, dede lolle[1].

In da Kurpalz waa da Lambdazismus frieher zwische Månnem un Ewwerbach weit verbreidt. Iwwarisch is des Lolle noch in Schriese, Dossene, Feilne, Hellese un em umiddelbaa bei Månnem gelejene vorderpälzische Aldrib[2]. Di drei Orde Aldebach, Lambehåå un Vorderheibach, esdlisch vun Schriese, ware e Zendrum mid bsunners viele Werder mid Lambdazismus[3]

Beischbiel:

Mid Lambdazismus Uhne Lambdazismus
Feilne Feidene
Hellese Heddese
Oulewald Oudewald (Odewald)
Bollem Boddem (Bode)
Fallem Faddem (Fade)
Fellare Feddare
Flellamaus Fleddamaus
Kaller Kadder (Kader)
Schliele Schliede (Schlidde)
Ruler Ruder
Bruler Bruder
reile reide
beele beede
schneile schneide
Schniller (Ensem) Schnidder (Schneider)
lällisch läddisch (ledisch)
rod, role (Faab) rod, rode

Aa im iwwarische pälzische Schbroochraum hot-s Gejende gewwe, wu ma vor Jazehnde noch de Lambdazismus gekennt hot wie nordesdlisch vun Kusel, in Dääle vum Bliesgau, z. B. Bekwella, in Birgefeld un Ensem (Sabrigge)[4].

En Beischbielsatz aus Birgefeld is folgender, wu der Kischder Fuchse Karl zum Kerscherot un Pfarrer Haag gsaat hot: „Jo, jo, Herr Kirjerot, pririje kann e jela, awa noch lang net loule!“ (pririje heeßt breddische, loule heeßt laide).

Im Rhåifränggische Schboochraum is da d-Lambdazismus außerdemm noch im hessische Dillkreis bekånnt. Dort sescht ma zum Beischbiel in Wißmar Wäeller fä Wedder.[5]

De Lambdazismus im Rhåifränggische kamma wisseschafdlisch als Sonderfall vum Rhodazismus bedrachde.[6] Beim Rhodazismus werd e /d/ dursch e /r/ ersetzt. Zum Beischbiel gibt-s bei folgende Werder drei Wariande: Odewald – Ourewald – Oulewald; Bruder – Brurer – Bruler.

Außerhalb vum Rhåifränggische kennt ma de d-Lambdazismus aa

  • im Moselfränggische uffem Schdrimmischer Berg (hdt: Strimmiger Berg): Beij Gewilla sall ma net bolle olla met de Räla fahre, nur belle (= Bei Gewidder soll ma net bade odder mit de Rädder fahre, nur bede).[7]
  • un in bladdeitsche Dialegde in Holschdein: weller fä wedder (widder), Leller fä Ledder (Leeder).[8]
  • in da Tschuwaschische Schbrooch, ere Turkschbrooch in de Russische Rebubligge Tschuwaschie, Tataschdan un Baschkordoschdan un weidare kläne Gebiede

Lidaradur Schaffe

  • Alfred Lameli: Strukturen im Sprachraum: Analysen zur arealtypologischen Komplexität der Dialekte in Deutschland, Linguistik – Impulse & Tendenzen Band 54, Walter de Gruyter 2013, ISBN 9783110331394
  • Johannes Venema: Zum Stand der zweiten Lautverschiebung im Rheinland: diatopische, diachrone und diastratische Untersuchungen am Beispiel der dentalen Tenuis (voralthochdeutsch /T/), Mainzer Studien zur Sprach- und Volksforschung Band 22, Franz Steiner Verlag 1997, ISBN 9783515070690
  • Paul Glass: Ensemma Pladd fa allegäär, Folge 1: Der Lambdazismus

Änzlnochweis Schaffe

  1. Pfälzisches Wörterbuch: Lemma lollen
  2. Rudolf Post: Der Dialekt von Altrip und seine Stellung innerhalb des Pfälzischen, 1999, uff: http://www.altriper-woerterbuch.de/dialektlandschaft.html
  3. Lameli, Strukturen im Sprachraum, S. 261
  4. Paul Glass: Ensemma Pladd
  5. Rüdiger Soßdorf: Sprache mit Charme: Das herbe »Platt« (Gießener Allgemeine, 02.05.2017)
  6. Lameli, Strukturen im Sprachraum, S. 258 u. 262; Venema, Zum Stand der zweiten Lautverschiebung, S. 382
  7. noch Strimmiger Berg uf da Hochdeitsche Wikipedia
  8. Lambdazismus uf da Bladdeitsche Wikipedia